Z270 moederborden review: de beste voor Kaby Lake

Ondersteuning voor videokaarten, SLI en Crossfire

Videokaarten worden in principe aangestuurd door de PCI-Express lanes van de processor, waarvan de mainstream Intel-processors er sinds Ivy Bridge er zestien hebben van de derde generatie. De Z- en Q-chipsets bieden daarnaast de mogelijkheid om deze lanes te 'splitsen', zodat er bijvoorbeeld twee PCI-Express x16 sloten kunnen worden aangestuurd met de helft van het aantal lanes. Om hier gebruik van te maken moet de moederbordfabrikant wel switches implementeren, wat trouwens alleen op de laagst gepositioneerde en goedkoopste moederborden niet gebeurt.

Sinds het aantal PCI-Express lanes van de chipset bij de 100 Series chipset van Skylake enorm werd uitgebreid, is het echter mogelijk geworden om deze hier ook voor te gebruiken. De meeste moederborden hebben een derde PCI-Express x16 slot dat is verbonden met vier lanes van de chipset. Dit is primair bedoeld voor snelle PCI-Express SSD's, maar dit maakt het ook mogelijk om een derde videokaart te gebruiken in CrossFire. 3-way SLI blijft onmogelijk, omdat daarvoor de vereiste geldt dat het slot moet beschikken over minimaal acht lanes van de processor.

Wat een klein aantal moederborden wel hebben, is een PLX-chip die het aantal lanes dat de videokaarten voor interne communicatie kunnen gebruiken vermeerdert - waarbij er vrijwel altijd sprake is van een verdubbeling. In de praktijk beschikken de PCI-Express sloten daarom over 32 lanes, waardoor 4-way SLI en CrossFire beide mogelijk worden. Omdat moederborden met PLX doorgaans erg onzuinig en duur waren, was het maar de vraag waarom je ze zou verkiezen boven het high-end X99-platform, en sinds Nvidia 3-way SLI officieel niet eens meer ondersteunt is dit in nog sterkere mate het geval.

Alle moederborden in deze test bieden de mogelijkheid om twee GPU's te gebruiken in SLI of CrossFire. 3-way CrossFire wordt ondersteund door op twee na alle testmodellen met drie PCI-Express x16-sloten. 3-way en 4-way SLI wordt uitsluitend ondersteund door de twee borden met een PLX-chip, namelijk de Gigabyte Aorus Z270X-Gaming 9 en de Supermicro C7Z270-CG. De MSI Z270 XPower Gaming Titanium kan dankzij zijn uitgebreidere switches en vierde PCI-Express x16 slot 4-way CrossFire aan, maar de ondersteuning voor SLI blijft wel beperkt tot twee kaarten.

Onderstaande tabel toont welke SLI en Crossfire configuraties ondersteund worden.

Storage

Bij de introductie van Skylake zagen we dat M.2 gemeengoed werd bij moederborden, met minimaal één slot per moederbord. Deze generatie zijn er op elk moederbord twee aansluitingen voor PCI-Express SSD's aanwezig. Dit zou niet moeten verbazen, aangezien de grootste verandering in de Kaby Lake-chipset juist het toegenomen aantal lanes voor dit doel was.

De dode SATA-Express standaard verdwijnt langzaam maar zeker uit het landschap. Gezien het niet-bestaande nut hiervan nemen we hem ook niet langer meer op in de onderstaande tabel. Tegelijkertijd doet U.2 zijn intrede, een connector die in eerste instantie was ontwikkeld voor servers, maar nu steeds vaker zijn weg vindt naar consumentenproducten. Bij de X99-refresh voor Broadwell-moederborden zagen we voor het eerst borden met U.2, maar nu zijn er ook een aantal moederborden voor het mainstream platform die U.2-poorten hebben. Het aantal U.2 SSD's blijft vooralsnog beperkt, maar omdat de standaard wordt gesteund door Intel is het prima mogelijk dat het toch een succes wordt.

Enkele moederborden hebben een ASMedia ASM1061 controller aan boord, waarmee ze twee extra SATA600-poorten kunnen ondersteunen. Hoewel deze twee poorten dan minder gezamenlijke bandbreedte hebben dan de poorten van de chipset, is het uiteraard een pluspunt dat de fabrikanten de moeite hebben genomen om deze extra te implementeren. Voor harde schijven en zeker optische drives voldoen ze zonder meer.

Gedeelde lanes

Er treden door de vier extra lanes van de Kaby Lake-chipsets minder conflicten op door gedeelde lanes, maar er zijn weinig moederborden waarbij je alle sloten en poorten kan gebruiken zonder conflicten. Sowieso is er de beperking van de chipset dat er maximaal drie 'Rapid Storage' apparaten over de volledige vier lanes kunnen beschikken. Daarnaast zijn er simpelweg niet genoeg lanes om al het leuks dat fabrikanten willen plaatsen op moederborden van bandbreedte te voorzien. In de praktijk komt het erop neer dat er een en ander uitgeschakeld wordt, of dat sommige apparaten worden beperkt tot slechts twee lanes.

Van de ASRock Z270 Extreme4 en Z270 Gaming K6 worden er telkens twee SATA600-poorten van de chipsets uitgeschakeld wanneer je een M.2-slot gebruikt. Gelukkig hebben ze wel een extra SATA600-controller om hiervoor te compenseren. Gebruik je beide M.2-sloten, dan beschik je dus slechts over vier SATA600-poorten, waarvan er dan twee niet uit de chipset komen. Voor sommigen zal dit een probleem zijn, en voor anderen weer niet, maar het is in ieder geval iets om rekening mee te houden. De Z270 Killer SLI van het merk is iets anders geconfigureerd: hier verlies je telkens een SATA600-poort bij het gebruiken van het M.2-slot.

Bij ASUS gaat het gebruik van het eerste M.2-slot ten koste van één SATA600-poort, terwijl er bij het gebruiken van de tweede twee worden uitgeschakeld. Bij het gebruiken van alle M.2-sloten blijft er dus maar drie keer SATA600 over.

De moederborden van MSI kunnen probleemloos een M.2 SSD aan (mits het een PCI-Express SSD is), maar het tweede slot deelt bandbreedte met twee SATA600-poorten, die worden uitgeschakeld wanneer er een M.2-SSD is geplaatst. Dit geldt voor de Krait, SLI Plus en Gaming Pro Carbon. De Z270 XPower Gaming Titanium heeft maar liefst vier aansluitmogelijkheden voor PCI-Express SSD's, die uiteraard niet allemaal tegelijkertijd gebruikt kunnen worden met volledige bandbreedte. Doordat dit bord ook een extra controller heeft voor twee extra SATA600-poorten, beschik je standaard al over twee extra - en het is daarnaast nog mogelijk om twee M.2-sloten te gebruiken zonder dat dit resulteert in uitgeschakelde SATA600-poorten. Alleen de M.2-poort en het additionele PCI-Express slot lijden hieronder.

De Gigabyte Z270X-Ultra Gaming heeft vanwege zijn enkele M.2-slot geen gedeelde lanes, maar de Gaming 5, 7 en 9 hebben dat wel. Bij de Gaming 5 en Gaming 7 deelt één M.2-slot bandbreedte met een PCI-Express x4 slot, terwijl het andere ten koste gaat van twee SATA600-poorten. De U.2-poort kan zonder problemen gebruikt worden. Bij de Gaming 9 verlies je eerst een U.2-poort en vervolgens twee bij het gebruiken van de twee M.2-slots.

Bij Supermicro gaan de twee M.2-sloten ten koste van twee SATA-poorten en bij het tweede slot van een U.2-poort.

Connectiviteit: USB

Er waren behoorlijk wat geruchten dat de Kaby Lake-chipset zou beschikken over geïntegreerde USB 3.1-functionaliteit. Daar blijkt geen sprake van te zijn: naar verluidt is implementatie hiervan opgeschoven naar de 300 Series chipset die zal uitkomen met Coffee Lake, de vierde generatie processors die Intel van plan is uit te brengen op 14nm.

Bij Skylake waren er de nodige issues met de destijds gloednieuwe USB 3.1 technologie. Er was bijvoorbeeld behoorlijk wat variatie in snelheid tussen moederborden met dezelfde controller aan boord. Deels kwam dit doordat ASUS (en later ook MSI) zogenaamde Boost-software gebruikte, anderszijds had het inschakelen van de stroombesparende C-states bij sommige moederborden een groter negatief effect op de snelheden dan bij andere.

Inmiddels is er een nieuwe controller uit van ASMedia, namelijk de ASM2142, die op meerdere vlakken verbeterd is. Allereerst gebruikt hij nu twee PCI-Express 3.0 lanes, voor een totale bandbreedte van bijna 2 GB/sec. Dit is nog altijd niet toereikend om de twee USB 3.1-poorten volledig te belasten, waar je bijna 2,5 GB/sec voor nodig zou hebben, maar het is een flinke stap in de goede richting ten opzichte van de 1 GB/sec waarover de ASM1142 beschikte. Ten tweede zit er nu veel minder variatie in de snelheden die worden behaald door de verschillende moederborden. Vrijwel alle modellen komen rond de 1GB/sec uit - of dit aan de controller zelf ligt, of aan de ervaring die fabrikanten hebben opgedaan met het implementeren van USB 3.1 is niet duidelijk, maar voor de consument is het in ieder geval een positief punt. Ten derde zouden de controller en de bijbehorende drivers geoptimaliseerd zijn, tot het punt dat ASUS zijn Boost-driver heeft laten vallen, omdat het volgens het bedrijf geen nut meer oplevert.

De concurrerende (en duurdere) Intel Alpine Ridge, die in de eerste plaats een Thunderbolt 3.0-controller is maar ook als enkel een USB 3.1-controller kan worden geconfigureerd, wordt minder vaak gebruikt op moederborden. Zelfs Gigabyte gebruikt nu voor zijn lager gepositioneerde moederborden gewoon de ASM2142, terwijl de hoger gepositioneerde moederborden zijn uitgerust met een volledig ingeschakelde Alpine Ridge.

Bij de vorige generatie was MSI de enige partij die zijn USB 3.0 poorten "USB 3.1 Gen1" noemde, maar nu heeft Gigabyte zich hier helaas ook bijgevoegd. Volgens het consortium voor de USB-standaard mag dit gewoon, maar zeker voor consumenten die niet zo diep in de materie zitten zal dit misleidend zijn. Het is daarom ook erg netjes van ASUS, ASRock en Supermicro dat ze hun USB 3.0-poorten ook gewoon zo noemen.

Nieuw is de aanwezigheid van een USB 3.1-header op sommige moederborden van ASUS. Deze header werd vorige maand getoond door MSI en Phanteks, maar is niet aanwezig op de MSI-moederborden die we in deze test hebben meegenomen. In de onderstaande tabel verwijst 'extern' naar de poorten die je op het I/O-paneel vindt, terwijl 'intern' verwijst naar de headers op het moederbord.

Connectiviteit: Netwerk

De Kaby Lake-chipsets hebben een geïntegreerde netwerkcontroller, waar je wel een zogenaamde Physical Layer chip nodig voor hebt. Deze is iets goedkoper dan een volwaardige netwerkcontroller van Intel, hoewel hij nog steeds aan de prijzige kant is - op echte low-end borden zie je daarom nog steeds een Realtek-controller. De borden in deze test hebben echter allemaal een Intel- of Killer-netwerkcontroller.

Vrijwel alle fabrikanten hebben er deze generatie voor gekozen om Intel-netwerkchips te implementeren, met uitzondering van Gigabyte - dat Killer gebruikt voor zijn hoger gepositioneerde moederborden. Hier en daar hebben sommige modellen een tweede Intel-netwerkcontroller, wat teaming mogelijk zou kunnen maken - hoewel dit met de Intel-drivers voor Windows 10 helaas nog steeds niet goed werkt. Supermicro heeft als tweede Intel-controller een WGI210AT geïmplementeerd, vergeleken met de WGI211AT die we op de andere borden tegenkomen, wat in tegenstelling tot wat de naam suggereert geen ouder exemplaar is, maar een hoger gepositioneerde chip met meer professionele features.

De ASUS Republic of Gamers-moederborden hebben een geïntegreerde WLAN-controller voor WiFi.

Audio

De andere grote chip die samen met Kaby Lake wordt geïntroduceerd, is de Realtek ALC1220. De ALC1150 was qua geluidskwaliteit al heel erg goed, maar de nieuwe ALC1220 zou volgens fabrikanten op het niveau van een degelijke losse geluidskaart moeten zitten. Dit zien we ook terug in de test van geluidskwaliteit: moederborden met een goede ALC1220-implementatie halen een dynamisch bereik dat ruim 11 dB(A) hoger liggen dan de beste scores die we met ALC1150 zagen.

Vrijwel alle testdeelnemers hebben een Realtek ALC1220 aan boord, met uitzondering van de twee hoger gepositioneerde moederborden van Gigabyte, die met een Creative Sound3D komen. De goedkopere ASRock Z270 Killer SLI komt met de wat oudere ALC892. Het meest opmerkelijke is eigenlijk dat de twee best dure Supermicro-moederborden met een ALC1150 zijn uitgerust.

De ASUS Republic of Gamers moederborden komen met een digitale audiocodec van ESS, die het stereogeluid voor zijn rekening neemt en nog betere geluidskwaliteit zou moeten leveren dan de audiocodecs van Realtek. Met uitzondering van ASUS rusten vrijwel alle fabrikanten de middenklasse en hoger gepositioneerde modellen uit met een koptelefoon(voor)versterker. De Gigabyte Aorus Z270X-Gaming 9 is op dit vlak heel erg uitbundig, met maar liefst drie versterkers aan boord: een voor de koptelefoon en twee voor de twee kanalen van de stereo-line-out.

De optische TOSLINK uitgang wordt vrij universeel ondersteund: alleen de twee goedkopere borden van MSI beschikken hier niet over. Overigens is DTS Connect nog steeds heel erg zeldzaam, de feature waarmee niet alleen 'native DTS' filmgeluid maar ook 5.1 geluid uit andere bronnen kan worden omgezet naar een optisch signaal.

Overklokopties

Ten slotte de zaken waar je als overklokker blij van wordt. In onderstaande tabel vind je voor alle geteste borden het aantal fan-aansluitingen, het aantal fases van de stroomvoorzieningen, de bevestiging van koelblokken en de aanwezigheid van voltage meetpunten, probleem diagnose, onboard power/reset knoppen, vervangbare BIOS-chips en een direct-naar-BIOS knop.

Primair belangrijk voor overklokkers is de aanwezigheid van fanheaders, aangezien een goede airflow absoluut noodzakelijk is om over te klokken. De meeste borden hebben er genoeg van, maar deze generatie is wel nieuw dat naast ASUS ook andere fabrikanten op (vrijwel) alle fan-aansluitingen PWM ondersteunen. De vorige generaties hadden vrijwel alle MSI en Gigabyte-moederborden slechts een of twee PWM-fan-aansluitingen, ook de hoogst gepositioneerde modellen. Nu ondersteunen alle fanconnectors van MSI en Gigabyte PWM, ook op de laagst gepositioneerde modellen. Erg goed!

Wat voor extreem overklokken ook handig is, is de aanwezigheid van voltagemeetpunten waarmee de voltages veel nauwkeuriger kunnen worden uitgelezen. Hierbij maken we wel onderscheid tussen soldeerpunten en voltagemeetpunten waarin je een multimeter kan vastzetten - deze laatste zijn beter omdat ze veel makkelijker te gebruiken zijn. Twee Gigabyte-borden hebben soldeerpunten, en alleen de MSI Z270 XPower Gaming Titanium biedt voltagemeetpunten van het laatste type. 

Met uitzondering van de ASRock Z270 Killer SLI en de Gigabyte X270X-Ultra Gaming zijn de MOSFETs deze generatie met schroeven bevestigd, wat maakt dat ze steviger vastzitten en de MOSFETs hun warmte beter kwijtkunnen. 

Verder hebben een flink aantal borden een HEX-scherm voor probleemdiagnose en on-board power/reset knoppen, die het gebruik van het bord op een testbench vereenvoudigen.

Stroomcircuit

Het stroomcircuit van moederborden is bijzonder belangrijk voor het overklokken. Dit geldt niet alleen voor het aantal fases, maar ook voor de onderdelen van de stroomvoorziening: de PWM-controller en de MOSFETs. Verschillende moederborden hebben een andere stroomvoorziening. Opvallend is dat de Republic of Gamers-moederborden nu dezelfde PWM-controller hebben als de andere moederborden van ASUS, hoewel de MOSFETs nog altijd verschillen. Het totaal opnieuw ontworpen stroomcircuit van de MSI wordt ook gedeeld door de modellen in de test, hoewel we de PWM-controller in ieder geval niet op andere borden hebben gezien en nog geen ferm oordeel kunnen vellen over de kwaliteit hiervan.

De beste stroomvoorziening in de test wordt geboden door de Gigabyte Aorus Z270X-Gaming 9 en MSI Z270 XPower Gaming Titanium.

Test

We hebben voor deze test negentien moederborden getest met een Core i7 7700K, 8GB Corsair Vengeance 2133 MHz geheugen, een tweetal OCZ Arc 100 240GB SSD’s en een Seasonic Prime 650W 80+ Titanium voeding.

Alle tests voeren we uit op de standaardinstellingen van het moederbord. Voorheen zetten we de C-states nog op maximaal en schakelden we EIST in, maar nu laten we het over aan de fabrikant om hier zelf beslissingen over te maken.

Vanzelfsprekend zijn prestaties en stroomverbruik afhankelijk van de standaard tuning. Vroeger speelden moederbordfabrikanten geregeld vals door de bClk stiekem standaard een klein beetje te verhogen. Wij en andere reviewsites waren daar nooit echt van gediend en de verschillende fabrikanten hebben hun leven gebeterd. De maximale afwijking die we kunnen vinden 0,5%. Ook met de kloksnelheid van de IGP wordt niet valsgespeeld.

Een trucje dat veel fabrikanten wel toepassen is het standaard agressiever maken van de Turbo-modus dan Intel standaard voorschrijft. Zo behoort (volgens Intel dan) de maximale Turbo-stand van 4,2 GHz bij de 6700K enkel plaats te vinden wanneer slechts één core in gebruik is. Het gros van de borden heeft echter wat wij noemen een "agressieve Turbo" en schaalt ook wanneer alle cores in gebruik zijn op naar de maximale waarde. Dat zien we duidelijk terug in de CPU-benchmarks op de volgende pagina. Uiteraard is het altijd mogelijk om zelf een agressieve Turbo in te stellen.

De Z270-borden kan je herkennen aan de blauwe grafieken, terwijl de Maximus VIII Ranger (een geliefd Z170-moederbord dat we als referentie hebben opgenomen) rood is.

Benchmarks (CPU)

We beginnen met een aantal benchmarks die voornamelijk de CPU-prestaties meten. De verschillen tussen moederborden zijn hier klein, maar we zien wel een onderscheid tussen borden die zich wel en niet aan aan Intels turbo-specificaties houden. De meeste borden gebruiken de maximale turbo-snelheid die voor één core is bedoeld, gelijk op alle cores in. Het resultaat is een sneller, maar zoals we straks zullen zien ook wat minder zuinig systeem. Overigens kun je deze 'agressieve turbo' altijd aan- of uitzetten via de BIOS.

Qua prestaties lopen de resultaten niet ver uiteen, zoals gewoonlijk. De moederborden in deze test presteren gewoon goed.

Benchmarks (geheugen en IGP)

Passmark bevat ook een test die specifiek het geheugen test. We zien een hele grote middenmoot en twee uitschieters: de Gigabyte Gaming 7 doet het opvallend goed, de Strix Z270G Gaming presteert wat minder. Wederom zijn de absolute verschillen tussen alle borden erg klein.

Benchmarks (USB 3.1)

Omdat USB 3.1 nog geen onderdeel is van de chipset, moeten de moederbordfabrikanten gebruikmaken van extra controllerchips om de nieuwe interface te kunnen bieden. Zoals aangegeven is dit iets waar fabrikanten grote stappen maken door het gebruik van een nieuwe en verbeterde controller. Om de snelheid hiervan te testen gebruiken we de Sandisk Extreme 900 960GB, de snelste externe SSD die op dit moment beschikbaar is. In tegenstelling tot eerder voeren we de tests ook niet meer uit met C-states op C8, maar hanteren we steeds de standaardinstellingen van de moederborden.

Zoals de vergelijking met de destijds erg snelle ASUS Maximus VIII Ranger aantoont, is de USB 3.1-snelheid behoorlijk omhooggegaan door de ASM2142 chip. Zelfs de langzaamste moederborden overtreffen de Ranger nu makkelijk.

Stroomverbruik

Het stroomverbruik hebben we gemeten in twee standen: idle (waarbij we een gemiddelde van 5 minuten bepalen) en onder belasting bij het maximale verbruik tijdens Cinebench 15.

Let op: vanaf deze generatie gebruiken we een andere (en bijzonder efficiënte) voeding, waardoor het stroomverbruik iets anders zal zijn dan we voorheen hebben gemeten. Ook configureren we de moederborden anders: nu testen we alles op de standaardinstellingen van de BIOS.

Het moge duidelijk zijn dat de idle zuinigheid van de Kaby Lake moederborden niet uitzonderlijk goed is (de Maximus VIII Ranger was niet het zuinigste Z170-bord dat we voorbij zagen kwamen). Heel wat modellen verbruiken (behoorlijk) meer in idle. Aan de andere kant is het verbruik onder load opmerkelijk genoeg wel lager. Alleen de borden van Gigabyte blijken onzuiniger dan de Ranger.

Geluidskwaliteit

De geluidskwaliteit van moederborden testen we met behulp van de loopback test van Rightmark Audio Analyzer. Let wel: we testen dus tegelijkertijd de kwaliteit van de uitgang en de ingang van de onboard geluidskaarten. De "zwakste schakel" bepaalt het resultaat.

De dynamic range en noise level tests zijn erg vergelijkbaar en tonen ook vrijwel identieke resultaten. De dynamic range test meet het verschil in volume tussen het hardste en zachtste weer te nemen signaal, de noise level test meet het verschil tussen het hardste geluid en het ruisniveau.

Om de getallen even in perspectief te plaatsen: de hoogste dynamic range c.q. noise level die met 16-bit geluid in theorie mogelijk is, is 96 dB. 99,9% van het geluid dat je beluistert op je PC (CD's, MP3's, YouTube, games, ...) is 16-bit en de grafieken bewijzen dus dat de hardware in vrijwel alle gevallen geen enkele beperking is. De hogere scores kunnen we enkel behalen door met 24-bit audio te testen. We kunnen ons overigens niet voorstellen dat er ook maar iemand is die het verschil tussen 91 dB en 100 dB signaal/ruis-verhouding daadwerkelijk kan horen.

De grafieken laten zien wat voor een stap er deze generatie gemaakt is op vlak van geluidskwaliteit, dankzij de ALC1220 audiocodec. De kampioenen van de vorige generatie zouden nu in de onderste helft eindigen - terwijl de beste modellen nu een ruim 11 dB(A) hogere score behalen. Of je er in de praktijk met jouw audio-apparatuur iets van merkt is een tweede, maar dat is weer een andere vraag.

De stereo crosstalk test in hoeverre geluid voor het ene kanaal (links of rechts) doorklinkt op het andere kanaal. 

Ten slotte meten we met RMAA de total harmonic distortion, in feite een gemiddelde van de vervorming in het frequentiedomein. De meeste moederborden doen het hier goed, met een opvallende uitschieter van de Gigabyte Aorus Z270X-Gaming 9.

Vergelijking: mid-range

De meeste borden in de test beginnen bij het prijspunt waar het essentiële er in ieder geval op zit. De ASRock Killer SLI is eigenlijk het enige bord dat enigszins achterloopt qua geïmplementeerde functionaliteit, maar opvallend genoeg betekent niet dat hij (qua adviesprijs dan) goedkoper is dan de rest van de producten. We kijken hierbij naar moederborden met een prijs van rond de 170 euro.

In dit segment vinden we de ASRock Killer SLI (165 euro), ASRock Z270 Extreme4 (187 euro) ASUS Z270 Prime (179 euro), Gigabyte Z270X-Ultra Gaming (175 euro) en de MSI Z270 SLI Plus (169 euro). Alle borden bieden minimaal een M.2-slot en de mogelijkheid om twee kaarten in SLI of CrossFire te gebruiken. Toepassing van de geïntegreerde netwerkcontroller van de chipset is universeel, en op de ASRock Killer SLI na beschikken alle borden over een RGB-header, de ASMedia ASM2142 USB 3.1-controller en de Realtek ALC1220 audiocodec. De ASUS en de MSI hebben dezelfde stroomvoorziening als iets hoger gepositioneerde borden, iets wat niet opgaat voor de ASRock en de Gigabyte.

De ASRock Killer SLI is duidelijk het buitenbeentje, want hij mist USB 3.1-functionaliteit en hij is nog uitgerust met de Realtek ALC892 die we op Z170 Skylake-borden al vrij zelden meer tegenkwamen. Vrijwel alle andere borden in de test hebben de Realtek ALC1220. De Killer mist ook een derde PCI-Express x16 slot en heeft minder fan-aansluitingen dan de andere borden. Hoewel hij een redelijk aantal fases heeft voor de CPU-stroomvoorziening, zijn de MOSFET-heatsinks helaas met push-pins vastgezet op het moederbord. Voordeel is wel dat hij zowel in idle als onder belasting heel erg zuinig is, terwijl de prestaties heel aardig zijn. Ondanks de adviesprijs zou het ons niets verbazen als de Killer SLI in de praktijk toch het goedkoopste bord van de vier zal blijken te zijn, gezien de functionaliteit.

Net zoals elk ander moederbord in de test biedt de ASRock Z270 Extreme4 al behoorlijk wat meer functionaliteit. Dit bord heeft zelfs wat extra's boven de andere borden: een losse ASM1061 controller die twee extra SATA600-poorten levert en het totaal hiervan ophoogt naar acht. In esthetisch opzicht zal hij niet iedereen aanspreken, maar qua functionaliteit zit dit moederbord in ieder geval goed. Hij beschikt uiteraard over de nieuwe chips die deze generatie standaard zijn geworden bij moederborden: de nieuwe Realtek ALC1220 audiocodec en de ASMedia ASM2142 USB 3.1-controller. Uit onze testresultaten blijkt daarom ook dat de geluidskwaliteit prima is en dat de USB 3.1-snelheden hoog zijn. Een negatief punt is wel het aantal fanheaders, waarvan hij er maar vier heeft, waarvan slechts twee met PWM-ondersteuning (nieuwere BIOS-versies zullen dit probleem volgens ASRock verhelpen). Het stroomverbruik in idle is gemiddeld, terwijl hij onder load relatief veel verbruikt.

De ASUS Z270-A Prime is het goedkoopste bord dat door ASUS wordt aangeboden, en het enige in de zogenaamde 'Pro' lijn. Qua geluid doet de Prime het uitstekend. De geluidskwaliteit is de beste van deze vier moederborden, en hij overtreft zelfs de duurdere Strix om ongeveer hetzelfde niveau te halen als de Republic of Gamers-borden! Ook uniek in zijn segment is dat er niet alleen een TOSLINK S/PDIF uitgang aanwezig is, maar dat hij ook DTS Connect ondersteunt - waarmee bijvoorbeeld gaming surround geluid ook kan worden omgezet naar een S/PDIF signaal. Een negatief punt is dat het stroomverbruik in idle wel erg hoog is: de MSI en ASRock verbruiken ongeveer de helft! Ook heeft hij twee USB 2.0-poorten minder op het I/O-paneel dan de andere borden. Het interessante aan de Prime is dat hij in belangrijke opzichten identiek is aan de Z270E Strix Gaming, maar toch voor een veel lagere prijs wordt aangeboden. Het verschil zit in het design, de afwezigheid van WiFi-functionaliteit en een interne USB 3.1 header. Wie graag een ASUS-bord wil hebben, maar niet die extra functies zit te wachten, koopt met de Prime een uitstekend en betaalbaarder bord.

De Gigabyte Z270X-Ultra Gaming is heel anders dan zijn voorganger, dat het goedkoopste bord met Thunderbolt 3-ondersteuning was, maar dan weer niet beschikte over de beste audio-implementatie. Deze generatie is het omgekeerde het geval: de Intel Alpine Ridge-controller is ingeruild voor de ASMedia ASM2142, en ook de audio-voorziening is niet langer de Realtek ALC892, maar de nieuwe ALC1220. Als enige van de vier borden beschikt de Gigabyte over een U.2-poort, naast zijn enkele M.2-slot. Aangezien de andere borden beschikken over twee M.2-sloten, is deze keuze zeker niet 'gratis' , maar wat ons betreft weegt de resulterende veelzijdigheid op tegen de kleine kans dat een bord uit dit segment gecombineerd zou worden met twee M.2 SSD's. Een ander voordeel is dat het signaal dat door de pinnetjes van de RGB-header gaat softwarematig aangepast kan worden: je hoeft geen convertor te gebruiken of te solderen op het moment dat je een LED-strip gebruikt die een andere pinconfiguratie heeft dan het bord (wat nogal vaak voorkomt). In een opzicht is de Ultra Gaming duidelijk minder goed dan de andere testdeelnemers: hij heeft namelijk maar zeven fases voor de CPU-stroomvoorziening. Als je rekening houdt met de fases die opgaan aan de IGP, System Agent en Input/Output, dan blijft er niet veel over voor de VCore - het voor overklokken cruciale voltage. Een verder nadeel is dat de heatsinks van de MOSFETs met push-pins zijn bevestigd. De geluidskwaliteit is helaas nauwelijks beter dan het beste wat je kan halen met een ALC1150 - maar toch een hele vooruitgang ten opzichte van de Gigabyte-borden van de vorige generatie. Idle is hij prettig zuinig, maar onder load is hij dan weer extreem onzuinig voor een bord in dit segment.

Het goedkoopste bord is de MSI Z270 SLI Plus, die in enkele opzichten wel minder luxe is dan de duurdere Gaming Pro Carbon. Niettemin is de SLI Plus een prima middenklasse bord. De geluidskwaliteit zit tussen die van de ASUS en de Gigabyte in, maar is daarmee al een stuk beter dan het beste dat tot nu toe beschikbaar was. Wel mist de SLI Plus de TOSLINK-uitgang. Aan de andere kant is hij dan weer als enige uitgerust met een koptelefoonversterker. Ook MSI biedt de mogelijkheid om de pinnetjes van RGB-headers om te wisselen, zodat je gewoon een LED-strip van een bouwmarkt kan gebruiken zonder te solderen of een convertor te gebruiken. MSI biedt ook een Boost-driver voor USB 3.1 (en M.2-opslag), waar ASUS inmiddels van is afgestapt, maar dit levert in combinatie met de nieuwe ASM2142 geen groot voordeel meer op. Wel is MSI nipt de snelste op dit vlak. Idle evenaart de MSI het bijzonder lage stroomverbruik van de ASRock Z270 Killer SLI, maar onder load verbruikt hij vrij veel in combinatie met iets lagere scores in x264.

Vergelijking: high-end

Naast de betaalbaardere exemplaren hebben we ook wat meer high-end moederborden getest, waarbij er meer nadruk is gelegd op het design en waarbij er meer functionaliteit is geïmplementeerd. Alle vier de borden zijn gericht op een totaal andere doelgroep, dus een directe vergelijking is niet mogelijk, maar op deze pagina zullen we ze toch eventjes naast elkaar proberen te zetten.

De ASUS Maximus IX Formula is bedoeld als het ultieme bord voor casemodders. Zo heeft hij een Sabertooth-achtig frontplate en flink wat mogelijkheden voor het aansluiten van RGB-verlichting. Nieuw bij deze generatie is het ingebouwde I/O-paneel: typisch zo'n feature waarvan je je afvraagt waarom fabrikanten dit niet tien jaar geleden al hebben bedacht. Een ander extraatje is dat er een USB 3.1 header is geïmplementeerd, die bij kasten die hier ondersteuning voor bieden een of twee USB 3.1 poorten kan leveren. Het verschil tussen de stroomvoorziening van de Republic of Gamers-moederborden en de 'gewone' modellen van ASUS is echter verdwenen, althans als het aankomt op de gebruikte PWM-controller. De MOSFETs zijn nog wel anders, en hopelijk ook van betere kwaliteit. Niettemin verwachten we niet dat de verandering van de PWM-controller een vooruitgang voorstelt. De goedkopere Code is ook een optie, maar hierbij ontbreekt wel het ingebouwde I/O-paneel en de mogelijkheid om een waterkoelset aan te sluiten op de heatsinks van de MOSFETs. De geluidskwaliteit van zowel de Formula als de Code is uitstekend, en ook het stroomverbruik valt heel erg mee voor zulke uitgebreide moederborden. Dit laatste geldt overigens niet voor de prijs, want de Formula en Code kosten gemiddeld 384 en 363 euro. 

De Gigabyte Z270X-Gaming 9 is het antwoord van Gigabyte op de Maximus Extreme-borden. Het bord is niet gericht op een specifieke doelgroep, maar heeft bij wijze van spreken alle denkbare functionaliteit aan boord. Om te beginnen stelt de PLX-chip je in staat om maximaal vier verschillende videokaarten in SLI of CrossFire te gebruiken, terwijl de videokaarten ieder acht lanes hebben voor interne communicatie. De CPU-stroomvoorziening is ook bijzonder uitgebreid. Met 22 fases en twee hoogwaardige PWM-controllers van International Rectifier kan je er gerust op zijn dat er zelfs bij het overklokken met LN2 geen bottleneck zal zijn. Overklokmogelijkheden heeft hij voldoende, maar hij is hier niet specifiek voor ontwikkeld - de aanwezige voltagemeetpunten zijn dan ook simpele soldeerpunten, die minder makkelijk in gebruik zijn dan die van bijvoorbeeld de XPower. Overige extra's heeft het bord ook genoeg, maar hier staat een behoorlijke prijs van ruim 600 euro tegenover. Doordat Gigabyte niet de Realtek ALC1220 heeft geïmplementeerd maar een codec van Creative gebruikt, komt de geluidskwaliteit lager uit dan die van de andere borden. De PLX-chip heeft ook de keerzijde dat het bord niet bepaald zuinig is, maar wie 600 euro over heeft voor een moederbord zal waarschijnlijk prima een iets hogere stroomrekening kunnen betalen.

De Supermicro C7Z270-PG is het hoogst gepositioneerde bord dat we hebben ontvangen van Supermicro. De voorganger had nog groene elementen, maar dit bord is wat neutraler en dat is wat ons betreft in ieder geval een verbetering. Net zoals de Gigabyte beschikt deze Supermicro over een PLX-chip om het aantal lanes van de CPU uit te breiden, waarmee het mogelijk wordt om vier kaarten te draaien in SLI of CrossFire met acht lanes per videokaart. Een ander uniek punt is dat er vier USB 3.1-poorten aanwezig zijn op het I/O-paneel. In tegenstelling tot de meeste andere moederborden heeft de Supermicro niet de ALC1220, maar de oudere ALC1150 - en de geluidskwaliteit is dan ook iets minder goed dan bij de rest van de modellen. Ook is het bord minder zuinig vanwege zijn PLX-chip, zeker in idle. Tot slot de prijs: hij is nog niet leverbaar in winkels, maar op basis van de dollar-adviesprijs kunnen we berekenen dat hij zo rond de 387 euro zal kosten - een forse prijs.

Tot slot de MSI Z270 XPower, het enige overklokbord in de test. Hoewel vrijwel ieder redelijk Z270-bord geschikt is om mee over te klokken op lucht en water, is een speciaal bord wel zo handig voor extreme koelmethodes zoals LN2. Van de borden in de test biedt de XPower dan ook de meest uitgebreide overklokmogelijkheden. Zo zijn er voltagemeetpunten aanwezig waar je simpel de kabels van een multimeter in vast kan zetten - die hierdoor ook een stuk makkelijker te gebruiken zijn dan soldeerpunten. Andere features zijn specifieker gericht op LN2-overklokkers, zoals de mogelijkheid om individuele PCI-Express sloten uit te schakelen met switches en een USB-poort aan de rechterkant van het bord. Over het algemeen zijn overklokborden niet de zuinigste, maar de XPower doet het vrij aardig op dit vlak: hij verbruikt maar iets meer stroom dan gewone moederborden.

Conclusie

Zoals we in onze eerdere test hebben aangegeven, zijn de Kaby Lake-moederborden behoorlijk verbeterd ten opzichte van hun voorganger, vooral door de nieuwe audio- en USB 3.1-chips die zijn geïntroduceerd. Er zijn meerdere interessante borden, die we nu zullen bespreken.

De gulden middenweg

De ASRock Z270 Extreme4 heeft het voordeel van twee extra SATA600-poorten, wat zijn voorganger niet had. In sommige andere opzichten is hij echter een achteruitgang ten opzichte van de Z170 Extreme4, terwijl de prijs wel hoger is. Dat is jammer, want de Extreme4 had destijds een uitzonderlijk goede prijs/kwaliteitverhouding. De huidige Extreme4 heeft helaas wel het nadeel dat hij maar vier fanheaders heeft, vergeleken met zes voor de andere moederborden. Daarbij komt dat er met elke gebruikte M.2 SSD twee SATA600-poorten worden uitgeschakeld: met een M.2-slot in gebruik komt hij al op hetzelfde aantal SATA600-poorten als de andere modellen, en wanneer je er twee gebruikt houd je er maar vier over - minder dus.

Van ASUS is het interessantste bord de ASUS Z270-A Prime, aangezien dit nagenoeg dezelfde functionaliteit heeft als de hoger gepositioneerde Z270E Strix Gaming - uitgezonderd de WiFi-functionaliteit en de USB 3.1-header, die wellicht wat minder interessant zijn voor gaming. Alles wat je echt nodig hebt en absoluut wilt hebben op een modern bord is aanwezig, inclusief zowel een S/PDIF TOSLINK uitgang als ondersteuning voor DTS Connect. Dit is een voordeel boven de MSI Z270 SLI Plus, terwijl het grotere aantal fanheaders en de betere aansturing (zo kunnen fans in semi-passieve modus gebruikt worden) een voordeel is boven de ASRock Z270 Extreme4. Ook is het geluid uitstekend. Hij mist wel de extra SATA600-poorten van de Extreme4, waardoor er bij het gebruiken van twee M.2-sloten slechts drie SATA-connectors overblijven.

De MSI Z270 SLI Plus biedt alle mogelijkheden die je zou willen van een moederbord van deze generatie. Daarbij komt dat het eerste M.2 slot van de SLI Plus gebruikt kan worden zonder SATA600-poorten op te offeren. Minpunt is wel dat hij geen S/PDIF uitgang heeft. Wil je deze wel, dan kan je voor de ongeveer twee tientjes duurdere Gaming Pro Carbon gaan, die dit wel heeft en daarnaast ook een M.2 Shield voor je PCI-Express SSD's. Niettemin is de prijs/kwaliteitverhouding van de SLI Plus deze generatie onovertroffen - en dat gaat gepaard met een bijzonder laag stroomverbruik. MSI doet zijn goede naam op dat gebied zeker eer aan.

De Gigabyte Z270X-Ultra Gaming is het enige model in deze klasse dat een U.2-poort biedt. Daarnaast is het met Gigabyte mogelijk om softwarematig te bepalen welk signaal de RGB-pinnetjes uitsturen, zodat je niet hoeft te solderen of een adapter hoeft te gebruiken. Helaas is de stroomvoorziening niet adembenemend en is hij daarmee minder geschikt om mee over te klokken dan de andere drie modellen. Ook is het bord niet bepaald zuinig.

De ASRock Z270 Extreme4, ASUS Z270-A Prime en MSI Z270 SLI Plus zijn de interessantste modellen onder de 200 euro, waarbij de ASRock uitblinkt in het aantal SATA600-poorten en de ASUS op het vlak van geluid en fan-aansturing, terwijl de MSI het wint op prijs. Alle drie ontvangen een Excellent Choice-award. Great Value-awards delen we hier nog niet uit, aangezien er genoeg moederborden met Z270 en lager gepositioneerde chipsets zullen verschijnen waarbij een echte afweging moet worden gemaakt. Echte budgetborden zijn we in deze test nog niet tegengekomen.

Een eervolle vermelding gaat naar de Gigabyte Z270 Gaming 7, het goedkoopste door ons geteste bord met Thunderbolt 3.0. Voor iemand die deze aansluiting nodig heeft is het een uitstekend bord, maar de gemiddelde gebruiker zal hier in veel mindere mate iets aan hebben.

Alles erop en eraan

Tot slot de duurdere high-end borden. De ASUS Maximus IX Code en Formula zijn interessant voor casemodders, en ASUS introduceert zeker bij de Formula enige interessante veranderingen - zoals het vastzittende I/O-paneel en de nieuwe USB 3.1 header. Door de forse prijs van gemiddeld 367 en 384 euro moet je wel een echte liefhebber zijn om voor deze borden te kiezen; de goedkopere borden van ASUS zullen voor meer mensen voor de hand liggen als keuze.

Ook niet voor een breed publiek is de XPower van MSI, net zoals bij de vorige generatie een zeer solide moederbord, waarmee je heel goed zal kunnen overklokken, inclusief met extreme koelmethodes zoals LN2. Menig moederbord in deze test zal meer dan voldoen om op lucht en water over te klokken, maar voor het gebruiken van extreme koelmethodes is de XPower een aanrader; we belonen hem dan ook met een Excellent Choice Award.

De Gigabyte Z270X-Gaming 9 en de Supermicro C7Z270-PG zijn de enige twee modellen die een PLX-chip hebben. Omdat Nvidia 3-way en 4-way SLI nu onmogelijk heeft gemaakt, zijn hier echter weinig voordelen meer aan verbonden. Je betaalt er een stuk meer voor en het moederbord is aanmerkelijk minder zuinig, terwijl het nut van zo'n PLX-chip inmiddels is weggevallen. Uiteraard hebben de twee borden - en dan vooral de Gaming 9 - behoorlijk wat leuke functionaliteit en een uitstekende CPU-stroomvoorziening, maar hier staat ook een bijzonder hoge prijs van gemiddeld 623 euro tegenover. We zijn in dit segment nog niet overtuigd.

ASRock Z270 Extreme4
ASUS Z270-A Prime
MSI Z270 SLI Plus
MSI Z270 XPower Gaming Titanium

Naschrift: conclusietekst licht aangepast ter verduidelijking