Wanneer mensen aan een computer denkt, ziet men nog steeds een hoge computerkast voor zich. Vroeger vooral beige gekleurd, maar tegenwoordig voorzien van alle kleuren van de regenboog en met een complete disco installatie aan LED verlichting.
Computers hoeven echter helemaal niet groot meer te zijn. Micro-ATX moederborden zijn al heel lang in omloop en steeds meer fabrikanten brengen ook een Mini-ITX moederbord op de markt. Deze moederborden zijn wat kariger uitgerust dan de standaard ATX moederborden (denk aan geheugen- en uitbreidings sloten), maar bevatten voor de standaard gebruiker alles wat ze nodig hebben. Zelfs Gaming moederborden worden uitgebracht in dit formaat.
Dat het nog een slag kleiner kan, bewijst Asrock met de DeskMini 110 barebone. Dit kastje, met daarin een Mini-STX moederbord, is maar 15,5 bij 15,5 centimeter groot. Ter vergelijking: het formaat van de Mini-ITX standaard is 17 bij 17 centimeter. Maar kan je op de STX standaard nog wel een fatsoenlijke computer in elkaar zetten? Dat zien we verderop in de review.
Op het moment van schrijven staat de DeskMini te koop vanaf €159,-
Laten we eens kijken wat de specificaties zijn van deze mini pc:
De productpagina is hier terug te vinden.
We pakken de doos er eens bij. Wat direct op valt, is dat er geen flitsende kleuren of spetterende afbeeldingen op de verpakking staan. De verpakking is gewoon neutraal bruin met een paar plaatjes van de machine erop. Deze DeskMini is dan ook geen Gaming machine, maar een basis machine voor allerdaagse werkzaamheden. Op de bovenkant van de doos zie je een afbeelding van de DeskMini, samen met de naam.
Op de achterkant van de verpakking zie je de specificaties van de DeskMini, samen een 3-tal afbeeldingen. Op de voorkant staan 2 afbeeldingen: van de voorkant en 1 van de achterkant van de DeskMini.
We maken de doos eens open. Als eerste zien we 2 blokken schuim. Tussen deze blokken in zit de DeskMini geklemd. Op deze manier wordt de barebone goed op zijn plek gehouden en kan hij niet beschadigen. Links van het schuimblok vinden we de doos met accessoires.
In het doosje vinden we een driver cd, wat schroefjes voor de harde schijven, rubber voetjes voor de kast, een handleiding en 2 kabels voor de harde schijven. Die kabels sluit je aan 1 kant op de schijf aan en aan de andere kant prik je de connector op het moederbord. De harde schijf krijgt zijn stroom via het moederbord en niet via een losse connector. Wellicht is dit iets wat we in de toekomst op meer systemen gaan zien.
Tevens hoort er bij deze barebone pc een adapter. Er is namelijk niet echt ruimte over in de behuizing om een aparte voeding toe te voegen. De adapter heeft een output van 19 Volt bij 6,32 Ampere. Maximaal kan er dus ongeveer 120 Watt geleverd worden. We zullen zien dat dit meer dan voldoende is voor dit systeem.
We halen de DeskMini uit de doos en uit het verpakkingsmateriaal. We zien meteen een klein zwart kastje verschijnen. Bijna niet voor te stellen dat in een behuizing van dit formaat een complete pc kan zitten.
Kijken we naar de voorkant, dan zien we 4 aansluitingen zitten. Dit zijn de volgende connectors:
- Microfoon poort
- USB 3.0 Type A poort
- USB 3.0 Type C poort
- Hoofdtelefoon poort met Microfoon mogelijkheid
Vooral de aanwezigheid van USB Type C is heel erg netjes. Hiermee is de DeskMini al voorbereid op de toekomst. Wat niet aanwezig is, is een DVD station. Tegenwoordig kom je deze steeds minder tegen en Asrock heeft ervoor gekozen het station weg te laten. Mocht je dan toch nog optische media willen gebruiken, kan je altijd gebruik maken van een externe DVD brander.
Rechts aan de voorkant vinden we de aan- en uitknop. Daaronder zit de power Led en de HDD Led. De power Led is blauw van kleur en schijnt door de openingen naar buiten. Deze Led is overigens best fel.
Gaan we kijken naar de achterkant, dan zijn daar de I/O aansluitingen terug te vinden. Dit zijn de volgende aansluitingen:
- Voedingsconnector
- Display poort
- HDMI poort
- VGA poort
- Intel I219V Netwerk poort
- USB 2.0 poort
- USB 3.0 poort
Ook is er een "oog" aangebracht, waarmee je de kast kan vergrendelen. Zo kan niemand de computerkast openen om aanpassingen te maken aan het systeem. Dit kan je doen door een slotje aan het oog te bevestigen.
Aan de bovenkant zit een groot rooster. Hier kan de warme lucht van de processor koeler langs afgevoerd worden. Helaas is er geen stoffilter aanwezig. Dit zou de afwerking wellicht wat beter hebben gemaakt. De machine zou dan wel stofvrij blijven.
Verder zien we aan de rechter zijkant nog een koelrooster zitten. Ook hier is geen stoffilter terug te vinden.
Aan de onderkant en de linkerkant van de kast vinden we uitsparingen, waar je de meegeleverde rubberen voetjes in kan plakken. Deze voetjes zijn na plaatsing niet meer opnieuw te gebruiken. Zo kan je de behuizing horizontaal of verticaal plaatsen, afhankelijk van wat je zelf wilt.
Tevens vinden we aan de onderkant een inkeping met 5 gaten. Hier kan je de optionele Vesa mount aan bevestigen. Zo kan je de DeskMini achter een monitor of televisie schroeven. Op die manier is de computer netjes weggewerkt en neemt hij geen extra ruimte in beslag.
Aan de behuizing is op zich niet veel te zien, maar het gaat er uiteindelijk om wat er zich aan de binnenkant van de DeskMini bevindt. Laten we daarom de behuizing eens open maken.
Om de kast open te maken, volstaat het om 4 kleine schroeven los te draaien.
Zodra deze schroeven los zijn, kan je de achterkant van de behuizing af schuiven.
Let wel op dat je de achterkant niet meteen helemaal naar achteren trekt. Er zit namelijk nog een kabel vast aan het moederbord voor de front panel aansluitingen.
Als je de tray uit de kast hebt gehaald, is meteen het moederbord zichtbaar.
Asrock voorziet de DeskMini van een H110M-STX moederbord. Dit is een moederbord wat overweg kan met Socket 1151 processoren van zowel de Skylake als de Kaby Lake generatie. Om gebruik te kunnen maken van een processor uit de Kaby Lake serie, moet je wel een Bios update uitvoeren. De DeskMini ondersteunt Kaby Lake cpu's pas vanaf Bios versie 1.5
Verder zien we op het moederbord 2 geheugensloten zitten. Hierin kunnen SoDimm modules geplaatst worden. Er kan maximaal 32 GB geplaatst worden, maximaal 16 GB per module.
Onder de geheugensloten zien we twee M.2 sloten terug. Het onderste slot is bedoeld voor een WiFi/Bluetooth module, het bovenste slot kan gebruikt worden voor een M.2 SSD. Let wel: hier past ALLEEN een PCIe module in. Een SATA SSD wordt niet ondersteund op dit moederbord.
Als we de moederbord tray omdraaien, zien we plek voor twee 2.5' harde schijven of SSD's. Deze worden op de onderkant van de plaat vastgeschroefd. Om de schijven aan te sluiten op het moederbord, moet je gebruik maken van de meegeleverde kabeltjes, die te zien waren bij de unboxing.
De ene kant wordt aangesloten op de harde schijf of SSD en de andere kant wordt aangesloten op de achterkant van het moederbord. Deze connector zorgt voor zowel de stroomvoorziening als de data overdracht. Een mooi systeem, wat wellicht in de toekomst meer gebruikt zal worden.
We zien ook nog een kabel lopen van de voorkant van de kast naar het moederbord. Deze kabel is voor de knoppen en de ledjes aan de voorkant. Je moet wel uitkijken met het terug plaatsen van het moederbord dat deze kabel nergens klem komt te zitten.
Aan de voorkant van het moederbord zien we nog de audio- en USB connectors zitten. Ook zijn er pinnen aanwezig voor extra USB aansluitingen, een LPC Debug Header (LPC1) connector en een CPU fan aansluiting.
Verder zit er naast het geheugen nog een tweede CPU fan connector. Dit is echter een 5-pins connector, die niet zomaar gebruikt kan worden.
Op de achterkant van het moederbord zien we nog de batterij zitten, die de gegevens van de Uefi vast houdt. Ook vinden we hier de andere kant van het socket zitten.
Tevens zijn hier duidelijker de aansluitingen voor de harde schijven te zien.
Tijd om dit kleintje te voorzien van de nodige onderdelen en aan het werk te zetten. Uiteraard staat de basis al klaar en hoeft er alleen een processor, koeler, geheugen en een schijf toegevoegd te worden.
Als processor kan elke processor gebruikt worden uit het Socket 1151 arsenaal. Nogmaals: let wel op als je een Kaby Lake processor gaat gebruiken. Je moet dan een update (laten) uitvoeren van de Uefi.
De standaard koeler die met de processor wordt meegeleverd, kan gewoon gebruikt worden in deze barebone pc. De DeskMini heeft net genoeg ruimte om de standaard koeler te verwerken. Altijd mooi meegenomen, omdat je zo niet hoeft te investeren in een aparte koeler.
Een boxed koeler is prima voor een Pentium of een i3 processor, maar bij een i5 of zelfs een i7 wil je toch een andere koeloplossing. Ook dat is mogelijk. Een mooie oplossing is de Noctua NH-L9i koeler. Deze is slechts 37 millimeter hoog.
Zoals hier te zien is, past deze koeler prima in de behuizing. Hij ligt zelfs nog een stukje lager dan de koeler van Intel zelf. Klein nadeel is wel, dat de kleur van de ventilator goed te zien is door het luchtrooster.
Het geheugen is eenvoudig te plaatsen. Hiervoor kan je gewoon SoDimm's gebruiken. De dimms passen er maar op 1 manier in. Je drukt door tot de module goed vast zit.
Komen we aan bij de opslag. Je kan gebruik maken van een M.2 SSD, maar in deze build hebben we gekozen voor een build met een 2.5 inch SATA SSD. Deze SSD wordt aan de onderkant van de moederbord plaat gemonteerd. Wil je er 2 plaatsen, zul je wel het moederbord los moeten schroeven van de plaat.
Een kant van de meegeleverde kabel wordt aan de schijf gekoppeld. De andere kant wordt uiteindelijk op het moederbord aangesloten.
Hier zit de schijf netjes vastgeschroefd aan de moederbord tray.
Zodra het moederbord weer terug geschroefd is op de plaat, kan de andere kant van de kabel bevestigd worden op het bord. Zo wordt de schijf voorzien van stroom en kan de data verstuurd worden.
Nu alles ingebouwd is, kunnen we de DeskMini aanslingeren.
Nu de DeskMini in gebruik kunnen nemen, gaan we een kijkje nemen in de Uefi of Bios (sommige mensen noemen het nog steeds Bios). Zodra je de Uefi benadert, kom je in de versimpelde versie terecht, die Asrock EZ Mode heeft genoemd. In dit gedeelte staat de belangrijkste informatie die je nodig hebt. Zo zie je de processor met de snelheid, de hoeveelheid geheugen die het systeem ter beschikking heeft met de bijbehorende snelheid en timings, de opslag die de DeskMini bevat en de snelheid van de ventilator op de processor koeler. Tevens kan je de opstart volgorde aanpassen.
Een paar opties die aan de onderkant nog zijn geplaatst, zijn de FAN-Tastic Tuning (het regelen van ventilator profielen), de Instant Flash optie (om de Uefi bij te werken vanaf een opslag apparaat) en de Internet Flash (om de Uefi rechtstreeks van het internet bij te werken).
Als je op F6 drukt in het hoofdscherm, kom je in de "advanced" mode terecht. Het scherm ziet er ineens blauw uit en is het scherm wat leger. Wat wel op valt, is dat er bovenin een aantal knoppen zijn verschenen die verschillende opties bevatten. Verder zien we de Uefi versie, de geplaatste processor en geheugen, samen met de snelheid en het geheugen.
Als eerste pakken we de OC Tweaker optie er bij. Hier staan opties die bedoeld zijn voor het overklokken. Echter hebben we hier te maken met een moederbord uit de H110 serie, dus echt serieus overklokken is er niet bij. Onder CPU Configuration kan je wel een paar opties van de processor aanpassen.
Bij DRAM Configuration kan je de timings van het geheugen aanpassen als je dat zou willen. Het geheugen kan echter niet sneller lopen vanwege de beperkingen van de chipset. Onder Voltage Configuration kan je het voltage van het geheugen aanpassen om het geheugen wat stabieler te laten lopen.
Kijken we naar het onderdeel Advanced, dan is daar een willekeur van opties aanwezig. Denk hierbij aan diverse instellingen van de CPU, de chipset, de opslag en de USB configuratie. Hieronder gaan we in sneltreinvaart door de diverse opties.
Onder CPU Configuration kan je de diverse C states aanpassen als je dat zou willen. Ook kan je het aantal cores bepalen wat je zou willen inschakelen. Over het algemeen is dit niet iets wat je snel zal aanpassen. Intel VT is wellicht wel een optie die je wilt in- of uitschakelen.
Bij Storage Configuration kan je de SATA controller uitschakelen als je dat zou willen. Ook kan je S.M.A.R.T. optie uitschakelen. Verder zie je wat voor opslag er geplaatst is.
Bij ACPI Configuration kan je zaken rondom de stroomvoorziening aanpassen, zoals Suspend to Ram of de Wake from Lan optie. Wel zo handig als je het systeem van afstand wilt aanzetten.
Bij USB Configuration kan je de legacy ondersteuning inschakelen als je dat wilt. Je kan ook een PS/2 simulator activeren indien gewenst.
Bij Trusted Computing kan je de TPM module activeren, als deze module ten minste geplaatst is.
Tijd voor het volgende stuk van de Uefi: het onderdeel Tool.
Als eerste zien we de OMG optie staan. Hiermee kan je toegang tot het internet instellen. Wil je dat de machine vanaf 23:00 niet meer online gaat op maandag, dan is het mogelijk dat hier in te stellen.
Bij Easy Driver Installer kan je via het internet automatisch de drivers voor je systeem laten installeren. Handig voor als je geen optisch station meer in je computer hebt zitten.
Boot manager spreekt voor zich. Hier stel je de opstart volgorde in van de computer.
Een andere optie in dit onderdeel is de ASRock Diagnostic Tool. Lijkt er iets niet in orde, dan kan dit handige programma vanuit de Uefi een serie tests uitvoeren om te zien wat er aan de hand is.
Als laatste kan je ook contact opnemen met de technische dienst via Uefi Tech Service. Is er iets aan de hand en kom je er niet uit, dan kan je zo contact opnemen en je storing melden.
Bij Hardware Monitor zie je de status van de DeskMini, waaronder de temperaturen en de voltages.
Ook kan je hier de ventilator snelheden instellen.
Het volgende onderdeel is Security. Hier kan je wachtwoorden instellen of Secure Boot inschakelen.
Onder Boot vind je opstartopties. maar hier zijn alle opties te vinden voor het opstarten. Bij Boot Manager was dit slechts de apparaat volgorde. Hier stel je de osptart prioriteit in. Ook kan je hier instellen dat je wilt opstarten van het netwerk, dat Num Lock aan moet staan en dat je een logo te zien krijgt bij het opstarten.
In het stuk Exit kan je wijzigingen opslaan of negeren. Ook kan je de standaard opties weer terug zetten.
Net zoals elke fabrikant levert Asrock software voor zijn producten. Deze software kan je natuurlijk allemaal van de internetpagina downloaden als je dat zou willen.
Asrock heeft daarvoor een programma waar deze functionaliteit allemaal in verwerkt zit: Asrock Live Update & App Shop. Zo hoef je dus niet meer naar de internetpagina toe om daar alles te downloaden. Programma's die onder andere te vinden zijn, zijn USB Key en Disk Health Report. Het jammere is wel, dat Chrome aangemerkt wordt als een Recommended programma en vrij groot weergegeven wordt in de applicatie. Dat doet wat afbreuk aan de tool in mijn ogen.
Hadden we in de Uefi al de optie om het online gedrag van de DeskMini in te stellen, die optie is ook aanwezig in het losse programma OMG. Hier stel je gemaakt in wanneer er geen internettoegang mag zijn op de machine.
Wat ook (vooral tegenwoordig) een handig programma is, is Restart to Uefi. Aangezien computers steeds sneller opstarten, is het bijna niet meer mogelijk om, door middel van een toets in te drukken, naar de Uefi te gaan. Met dit programma kan je instellen dat je bij de volgende herstart eerst naar de Uefi gaat. Ook kan je aangeven dat je het systeem meteen wilt herstarten.
In het tweede tabblad zie je een overzicht van de drivers die nu geïnstalleerd zijn en of er een nieuwere versie is. Je kan deze drivers meteen bijwerken, zodat je systeem up-to-date is.
In het laatste tabblad kan je nog een paar instellingen aanpassen voor wat betreft dit programma.
Gaan we als laatste nog even kijken naar de prestaties van deze barebone PC. Hiervoor draaien we een aantal verschillende tests.
Een van de tests is CrystalDiskMark, waarmee we kunnen zien wat de lees- en schrijfsnelheden zijn. We voeren deze test uit op een 128 GB Samsung 830 SSD. Zoals te zien, is de leessnelheid prima. De schrijfsnelheid is voor deze schijf ook in orde.
Om de snelheid van de USB 3.1 poort te testen, wordt gebruik gemaakt van een Sandisk Extreme 32 GB USB stick. Ook hier worden keurige snelheden gehaald met 216 MB/s lezen en 101 MB/s schrijven.
Als we gaan kijken naar de temperaturen van de processor (in dit geval de Intel Pentium G4400), blijft deze met de stock koeler onder idle hangen op 31 graden. Bij volle belasting loopt de temperatuur op naar zo'n 54 graden.
Anders wordt het bij het plaatsen van de Noctua koeler. Dan is de idle temperatuur nog maar 24 graden en onder volle belasting wordt de processor niet warmer dan 39 graden. Dit geeft aan dat je in deze machine ook een krachtige processor kan plaatsen en die vervolgens nog goed kan koelen.
Veel lawaai komt er ook niet van de DeskMini vandaan. Er is maar 1 ventilator aanwezig, namelijk die van de processor koeler. Daarbij zal een Intel koeler meer geluid maken dan een custom koeler. Wil je dus een stil systeem, is het wel verstandig te kiezen voor een andere koeler, zolang deze maar past in de barebone.
Dat een pc niet perse groot hoeft te zijn, bewijst Asrock zeker met deze DeskMini. De behuizing valt bijna niet op en kan zelfs achter een computerscherm geschroefd worden, zodat deze machine geen ruimte op je bureau in neemt.
De ondersteuning van het apparaat is goed te noemen. Je kan er elke processor in kwijt dit je wilt, zolang het maar een processor uit de Skylake of de Kaby Lake serie is. Met twee geheugensloten kan je een maximum van 32 GB aan Ram geheugen plaatsen, wat voorlopig genoeg moet zijn voor zelfs de zwaarste taken. Qua opslag kan je ook zeker uit de voeten. Het is mogelijk een M.2 SSD te plaatsen en twee 2.5 inch harde schijven. Let hierbij wel op, dat alleen de PCIe variant van de M.2 SSD's ondersteund wordt. De SATA varianten worden helaas niet herkend.
Qua aansluitingen zit het ook goed in elkaar. Aan de voorkant is zelfs USB type C aanwezig, iets wat veel behuizingen nog niet bevatten.
Het is niet mogelijk om een aparte videokaart te plaatsen in dit systeem, maar dat is ook niet de bedoeling van deze barebone. De doelgroep ligt hier toch bij zakelijk of thuisgebruik, niet bij Gaming. Dat wil niet zeggen dat het niet mogelijk is een spelletje te spelen, alleen moet je geen wonderen verwachten.
Wat een minpunt is, is dat er geen stoffilters aanwezig zijn in de barebone. Dat zou wellicht een verbeterpunt zijn bij een systeem wat voor de rest netjes in elkaar steekt.
Voor €155,- krijg je dus een voeding, moederbord en behuizing, wat qua prijs/kwaliteit netjes is.
Dank aan Asrock voor het uitlenen van deze barebone.
Mocht je op- en/of aanmerkingen hebben of iets te vragen, dan hoor ik het uiteraard graag. Mocht je dit een leuke review vinden, dan hoor ik het dit natuurlijk ook graag. :) Het motiveert mij om nog meer reviews te maken.
- Klein
- Stil
- Gemakkelijk weg te werken
- Compleet
- M.2 ondersteuning
- Uitgebreide Uefi met driver ondersteuning
- USB Type C ondersteuning
- Prijs/kwaliteit verhouding
- Geen stoffilters aanwezig.
- Alleen PCIe SSD's mogelijk bij M.2 poort.
- Commerciële software wordt wat meer geadverteerd in de app
