Sandisk Ultra II 480GB productervaring door Foritain

Review: SanDiskUltra II 480GB & SSD Plus 120GB

- Inleiding
- Specificaties
- Uitpakken
- Testmethode
- Prestaties
- Lies, damn lies and statistics
- Conclusie

Productpagina @ SanDisk

Vandaag mogen we weer een productcategorie bijtellen aan de review-lijst: Solid State Drives. Waar de rappe ontwikkeling van processoren en werkgeheugen op gebied van prestaties ogenschijnlijk weinig hebben toegevoegd de laatste jaren, of in elk geval niet zo veel als vroeger en zeker voor de meeste consumenten, hebben SSD’s de gevoelssnelheid van computers de laatste jaren echt een enorme boost gegeven. In de jaren dat deze producten voor consumenten beschikbaar kwamen betaalde je eenvoudig honderden euro’s voor een schijf nipt groot genoeg voor je operating system, maar tegenwoordig zijn we bijna op het punt beland dat je er één gratis krijgt bij twee pakken wasmiddel.

Wellicht is dat nog iets te optimistisch, maar het scheelt niet veel getuige één van de twee producten in deze review: de minder dan 45 euro kostende SanDisk SSD Plus 120GB. De grotere 480GB uitvoering van de SanDisk Ultra II kost met een prijs vanaf ca 135 euro uiteraard meer, maar is ook één van de goedkoopste modellen op de markt in die opslaggrootte, en daar opvallend genoeg niet duurder dan de lager gepositioneerde SSD Plus 480GB.

Waar de lijst aan geteste processorkoelers inmiddels aardig begint op te lopen brengt een nieuwe categorie altijd de uitdaging mee van het vinden van voldoende vergelijking. Op dit moment komt enkel de 250GB Crucial BX100 de concurrentie aan, maar de komende periode zullen er absoluut meer SSD’s worden toegevoegd. Ook aan de opzet van SSD reviews zal dan nog wel wat worden gesleuteld en nog belangrijker: het zal ook zeker worden ingekort.

De specificaties en features van de SanDisk website.

De Ultra II:

De SSD Plus:

Eerst even een aantal specificaties die bij beide gelijk zijn: Beide zijn 2.5” drives met een dikte van 7mm. Daarmee passen ze in de meeste praktische 2.5” locaties (HDD’s zijn soms 9mm dik of nog dikker). Beide zijn ook SATA SSD’s die gebruik maken.

Bij de Ultra II zien we vervolgens een maximale leessnelheid van 550 MB/s en schrijfsnelheid van 500 MB/s, die overigens gelijk zijn bij de 120GB 240GB en 960GB modellen terwijl vooral kleinere schijven in de regel lagere (schrijf)snelheden neerzetten. Ook het aantal IOPS wordt vermeld: 98000 lezen en 80000 schrijven. Bij de Ultra II wordt de Marvel 88SS9189 controller gebruikt.

Bij de SSD Plus valt vooral het ontbreken van informatie op. Schrijf- en leessnelheden zijn te vinden, maar IOPS wordt bijvoorbeeld niet vermeld. Dat laatste is vrij simpel te verklaren, want als echte budget schijf draait het bij het maken van die producten maar om één ding: zo veel mogelijk kosten drukken. Als dan in een productiereeks de chips iets magerder uitvallen dan kunnen ze alsnog verkocht worden, mits ze uiteraard de schrijf- en leessnelheden, de enige beloofde specificaties, waarmaken. Dit klinkt misschien wat onprettig, maar dit zie je bij praktisch elke super budget SSD gebeuren. Hier tikken we ook een lastig element aan voor een reviewer: het reviewen van één sample zegt niet direct iets over een andere die iemand vervolgens koopt, overigens gaat dat even goed op voor luxere SSD’s. De schrijfsnelheid lijkt met 180MB/s uiteraard een flink stuk lager.

Beide SSD’s komen in dezelfde kartonnen verpakking met daarin een eenvoudige plastic vulling. Niet bijster aantrekkelijk, maar beter dan de blisterpacks die je soms in het budget segment ziet. In de verpakking zit de SSD, een kleine handleiding (tot zover je een handleiding nodig hebt voor SSDs), en een plastic bracket om de SSD dikker te maken wat in sommige laptops nodig of handig kan zijn.

De SSD’s lijken fysiek ook erg op elkaar, al valt in de hand direct op dat de SSD Plus aanzienlijk lichter aanvoelt, en ook van plastic is waar de Ultra II van dun metaal is gebouwd. Op een afstandje ogen ze dus gelijk, maar van dichtbij is het klassenverschil zeker duidelijk.

Leggen we ze op de weegschaal zien we ook dat de Ultra II met 56 gram bijna twee keer zo zwaar is als de 30 gram lichte SSD Plus, al zijn ze beide niets in vergelijking met bijvoorbeeld sommige recente OCZ/Toshiba schijven die zowaar van lood gemaakt lijken.

Zonder de sticker erop zien we dat de Ultra II zich eenvoudig open laat schroeven, waar de SSD Plus met een beetje wringen (een guitarpick helpt hier bijvoorbeeld goed bij, een schroevendraaier) open moet. Overigens is het openmaken niet zo maar aan te raden, het kan gevolgen hebben voor je garantie.

Intern zien we ook grote verschillen. De Ultra II ziet er nog een beetje als moderne hardware uit met een flink aantal (64GB) modules uit (uiteraard) eigen fabriek uit Maleisie, de intern piepkleine SSD Plus stelt in verhouding weinig voor met slechts twee 64GB chipjes uit hun Chinese fabriek. De Ultra II heeft ook ‘koel tape’ op de chips zitten waar de SSD Plus deze moet missen. Toch blijft het knap om te zien hoe SSDs niet alleen gemeengoed zijn geworden in de laatste vijf jaar, maar hoe eenvoudig ze in elkaar kunnen zitten vandaag de dag. De SSD Plus is voorzien van een Silicon Motion SM2446XT controller, de Ultra II (althans de 480GB variant) is voorzien van een Marvel controller, de 88SS9189. De laatste zat bijvoorbeeld al in de Crucial MX100.

De Ultra II:

De SSD Plus:

SanDisk SSD's komen verder met een softwarepakket genaamd 'SSD Dashboard'. Niet nodig, wel aardig. Het SSD Dashboard kan worden gebruikt voor informatie over je SSD, zoals SMART waardes, gezondheidsstatus en andere informatie. Tevens kan je via dit dashboard bijvoorbeeld cloning software downloaden in het geval dat je de SSD wilt gebruiken als een upgrade van een oude schijf.

Er zijn tal van manieren om een SSD te testen en onderlinge verschillen aantonen is geen bijzonder spannende aangelegenheid. Omdat brute lees- en schrijfprestaties ook zeker niet onbelangrijk zijn, bijvoorbeeld bij het overzetten van grote hoeveelheden data naar een SSD (bijvoorbeeld bij gebruik als externe SSD) kijken we naar de bekende AS SSD en/of CrystalDiskMark benchmarks waar je eenvoudig en snel mooie getallen tevoorschijn kan toveren wat betreft maximale snelheden. Daarbij kijken we ook naar het verschil tussen comprimeerbare data en niet comprimeerbare data, comprimeerbare data zorgt soms voor hogere snelheden, maar is minder representatief .

Het probleem met SSD’s is het in kaart brengen van gemeten verschillen in een praktische toepassing. Één van de eerste argument in het voordeel van SSD’s was het feit dat computers vele malen sneller opstarten met een SSD dan met een traditionele harde schijf, echter weet praktisch elke moderne SSD een systeem wel vlot te starten. Onderlinge verschillen bij dergelijk eenvoudig gebruik zijn in een directe vergelijking nog wel grofweg van elkaar te onderscheiden als we van budget SSD’s naar high-end SSD’s gaan, en van high-end SATA naar de nieuwe PCI-Express / NVMe SSDs, maar je moet wel van goede huizen komen als je aan de hand van opstart- of response snelheid geld durft te zetten op wat voor een klasse SSD er in een systeem zit waar je achter zit.

Toch moeten we vergelijken, dus gaan we kijken naar de schijven in een aantal scenario’s die daadwerkelijk gebruik van een schijf simuleren. Voor consumenten leggen we de nadruk op het overzetten van bescheiden hoeveelheden verschillende soorten data, en kijken we naar de ‘4K performance’, het lezen en schrijven van kleine blokken data welke een grote factor spelen bij het snelheids ‘gevoel’ bij dagelijkse taken waar gamers en thuisgebruikers mee zitten. Daarvoor voeren we een ‘4K Random Read’ test uit (100% read, 100% random), en een ‘4K Random Write’ test (100% write, 100% random). Daarbij leggen we voor het beoordelen de nadruk bij een lage ‘Queue Depth’, kort uitgelegd: SSD’s presteren beter wanneer ze een flinke portie werk gelijktijdig of in één keer kunnen verwerken dan wanneer ze minder kunnen stapelen. Precies die prestaties zijn praktisch relevant, en precies die prestaties zijn niet uit specificaties uit te lezen. Alle tests worden echter uitgevoerd op een QD van 1, 4, 8, 16 en 32.

Voor intensiever gebruik laten we er ook een Workstation en Database simulatie benchmark op los, waarbij de SSD flink aan het lezen- en schrijven gezet wordt om een zwaardere belasting te simuleren. Dit laatste is relevanter voor zeer intensief (hence: Workstation), zakelijk, of pro-sumer gebruik, maar voor gamers en consumenten uiteraard minder relevant. De Database test legt de nadruk op gelijktijdig gebruik door meerdere gebruikers/toepassingen en bestaat uit 8K blokken, 67% lees-acties, en 33% schrijf-acties. De Workstation test bestaat eveneens uit 8K blokken, meerendeels lees-acties, en bevat 67% random data. Hoewel alle SSD’s door de molen gaan wegen we de resultaten uiteraard zwaarder of lichter gebaseerd op de positionering van de SSD op de markt.

Let op! Gezien dit een nieuwe categorie betreft zal aan het test-proces nog worden gesleuteld.

We beginnen even met de SanDisk SSD Plus in Crystaldiskmark.

We zien daar redelijke doch weinig imposante getallen. Leessnelheid blijft iets achter bij de specificatie (al zijn er vast instellingen te vinden/maken waarbij we de 500 gaan halen), schrijfsnelheid ligt een mooi stukje boven de specificatie. Positief is dat de prestaties bij oncomprimeerbare data (De afbeelding met <0Fill> in de titel betreft comprimeerbare data) niet slechter, of zelfs noemenswaardig anders zijn.

De Ultra II:

De Ultra II in verhouding haalt praktisch exact de specificaties, die over de hele linie uiteraard hoger liggen dan de SSD Plus. Deels door de onderdelen, deels door het feit dat grotere schijven (althans groter dan 120GB) in de regel beter kunnen presteren.

Om een idee te geven van een praktisch verschil, AS SSD heeft een copy benchmark, waarin drie kopier opdrachten worden gesimuleerd:

De SSD Plus:

De Ultra II:

Daar zien we dat het overzetten van ISO, game of programma wel degelijk een stukje sneller gaat op een luxere SSD, al mag je zelf beoordelen in hoeverre die paar seconden verschil meerwaarde vormen.

Opvallend is het feit dat de Ultra II het beter doet in Crystaldiskmark dan in AS SSD in vergelijkbare benchmarks, terwijl dat bij de Crucial BX100 250GB juist omgedraaid is. Ik moet nog verdiepen in de oorzaak, al zien we dat wanneer we beide resultaten naast elkaar zetten dat de Ultra II betere resultaten neerzet dan de BX100. Hoewel de BX100 inmiddels is opgevolgd door de (iets goedkopere en iets tragere BX200) zijn dit beide wel schijven waar SanDisk recht tegenover staat.

De Ultra II (480GB)

De BX100 (250GB)

Eerder sprak ik al over het feit dat het lastig is om meetresultaten te vertalen naar praktische applicaties. De applicatie IOmeter is weliswaar een echt oudje als het om software gaat, de software stamt namelijk uit 1998, maar waar de software voorheen gebruikt werkt om de prestaties te meten van harde schijven en zelfs de schijfprestaties van complete serveromgevingen laat deze zich ook prima toepassen op SSD’s en het simuleren van verschillende gebruiksdoeleinden.

IOmeter is echter een complex stukje software. Je kan met een praktisch eindeloos aantal instelmogelijkheden niet alleen tal van scenario’s simuleren, maar vooral ook jezelf hoofdpijn bezorgen of grote invloed uitoefenen op de resultaten, vandaar de eerste reden voor de naam van dit hoofdstuk. Wees daarom alert dat je IOmeter resultaten van één reviewer niet klakkeloos vergelijkt met die van een andere.

De tweede reden achter de naam voor dit hoofdstuk is het feit dat zelfs wanneer je een gangbaar (andere reviews / populaire meetmethodes) patroon gebruikt je met de kleinste details alsnog gevolgen in de resultaten kan zien afhankelijk van het soort SSD en de manier waarop deze is opgebouwd. We beginnen met een eenvoudige 4K leestest die voor gangbaar consumenten gebruik relevant is, en als je vaker SSD reviews hebt gelezen komt die ‘4K test’ je natuurlijk bekend voor. Daar zien we dat de Ultra II extreem veel sneller is dan de SSD Plus, en de Crucial BX100 250GB. De Ultra II kan dus lezen als een beest.

In de schrijftest zien we de resultaten flink wat dichter bij elkaar zitten, opvallend dicht zelfs, al is het begin van de grafiek (lagere queue depth) wat relevanter voor de (consumenten) doelgroep, en toont de Ultra II zich dus nipt een winnaar met een voorsprong bij de zeer lage QD.

Maar waarom dan zo’n onaardige titel? Dat ziet er toch allemaal prima uit? Well, laten we kijken wat er gebeurt met de Ultra II als we wat aan de instellingen gaan zitten. We laten IOmeter nog altijd op de veel voorkomende 4K Random Write instelling staan, maar we gaan aan wat algemene instellingen prutsen: Bijvoorbeeld dat SSD’s de hele schijf moeten vullen in plaats van enkel een blok van 10GB (een gangbare meetmethode), of simpelweg vertellen specifieke sectoren op de SSD te moeten gebruiken.

Whoops? Tegen de 22000 IOPS bij welke queue depth dan ook, terwijl de Crucial BX100 grofweg dezelfde lijn als voorheen volgt. De Ultra II lijkt spontaan een matige schrijvende SSD? Grafiek-magie zonder dat ik op goedkope wijze de afstelling van de assen aan hoef te passen. Overigens is dit slechts één voorbeeld, als ik een medewerker van de marketing afdeling zou zijn zou ik met IOmeter lekker los kunnen om grafieken helemaal in eigen voordeel op te stellen.

Heel complex is de uitleg niet. SanDisk past namelijk een techniek die zij nCache noemen toe in de Ultra II series, waarbij de 480GB aan TLC chips op de SSD worden bijgestaan door een kleinere hoeveelheid snellere SLC cache. Vergelijkbare technieken worden inmiddels in veel SSD’s vandaag de dag toegepast: snellere cache gebruiken voor het initiele werk, en de tragere (nou ja, traag…) chips het uiteindelijk opslaan voor hun werk laten nemen. Uiteraard technisch niet heel eenvoudig, maar vergelijkbaar voor de gebruiker met bijvoorbeeld werkgeheugen versus opslag, of cache in mechanische harde schijven. Nog een beter voorbeeld: SSHD’s waar mechanische schijven worden bijgestaan door een kleine hoeveelheid ‘SSD’. Het gevolg is dat bij schrijfacties van hooguit enkele GigaBytes het snellere geheugen wordt gebruikt terwijl de SSD vervolgens in de achtergrond de data rustig verdeelt, en bij gigantische schrijfacties waarbij de cache het niet meer aan kan de prestaties inzakken. Het beoordelen van dergelijke prestaties is logischerwijs niet eenvoudig en het is cruciaal om het gebruiksdoel in het achterhoofd te houden. Vanuit een consument, een fotograaf, of een gamer, is de winst van de paar snellere chips praktisch uitstekend zonder dat je een flink duurdere schijf hoeft te kopen. De keuze om SSD’s als zodanig op te bouwen is dan ook begrijpelijk.

Voor zeer intensief gebruik, bijvoorbeeld in pittig workstation gebruik, of bij een grote database die intensief wordt gebruikt, is het wenselijk dat de prestaties consequent hoog liggen. Waar ik bij de 4K tests dus de voorkeur geef aan de resultaten waar de cache zijn werk kan doen mag de Ultra II dat voordeel niet hebben bij dit zwaardere, primair zakelijke gebruik. Toegegeven, met een kleine of niet zwaar beladen database zou je nog kunnen teren op de nCache en een mooiere grafiek neer kunnen zetten, maar we kunnen niet alle gebruiksdoelen indekken.

Zien we de Ultra II bij een lage queue depth nog concurreren, bij een hogere QD, iets wat ook zeker waarschijnlijk is bij echt intensief gebruik, valt deze op een gegeven moment flink achter. Dit komt uiteraard omdat beide tests een noemenswaardig deel schijfacties hebben, en deze in deze test dus niet meer ‘vrij’ door de cache kunnen worden afgehandeld maar direct op het ‘tragere’ deel komen. De SSD Plus heeft het nog lastiger, niet onverwacht keihard wordt die afgestraft in deze zware test. Zakelijke SSD’s of Database SSD’s zijn beide dus zeker niet, en de consumenten aard van de beestjes wordt nog duidelijker bij het zien dat er geen encryptiemogelijkheden in de schijven zitten.

Het reviewen van SSD’s viel onverwacht toch nog een beetje tegen. Waar ik na flink wat huiswerk wel een idee had van welke testen ik wilde toepassen om een praktisch relevant beeld te scheppen bleek de IOmeter uitdaging toch aardig pittig. Ik wil dan ook voorop stellen dat er aan de basis van SSD reviews van mijn hand nog wel wat gesleuteld gaat worden de komende tijd, waarbij de focus volgende keer nog nadrukkelijker op IOmeter / simulaties van praktische prestaties komt te liggen en minder bij mooie getallen in synthetische tests.

Toch kunnen we inmiddels een aardig beeld scheppen van beide SSD’s. Beide zijn duidelijk beestjes gericht op de consumentenmarkt. Deels vanwege het ontbreken van encryptie, deels vanwege de manier waarop de SSD’s in elkaar zijn gezet. De SSD Plus 120GB is één van de aller goedkoopste SSD’s op de markt en de prestaties blijven op papier wel wat achter met de nauwelijks duurdere Ultra II series, maar als je een SSD zoekt om je systeem snel te doen starten, eenvoudig gebruik, of wanneer elke euro telt, dan zorgt deze alsnog voor een systeem met een echt ‘SSD gevoel’. Dat het een licht plastic schijfje is van 30 gram maakt in dat geval ook eigenlijk niet uit. De door mij geupgrade laptop met 2xxx series Intel Core i5 die enkel voor wat browsen en mail wordt gebruikt voelt inmiddels als een moderne, snelle, responsieve laptop enkel vanwege de aanpassing van een mechanische harde schijf naar deze SSD van (op dit moment) nog geen 45 euro. Een (zelfs maar marginaal) duurdere schijf zal in een dergelijke situatie, en vooral ook voor gebruikers in die doelgroep, vermoedelijk niet direct een voelbaar verschil bieden.

Wordt het gebruik iets intensiever, bijvoorbeeld bij het regelmatig overzetten van iets grotere hoeveelheden data, dan loont het zich al snel om toch die paar euro extra uit te geven. Deels vanwege de prestaties, en deels vanwege de zeer geringe prijsverschillen tussen super budget en betaalbare modellen. De Ultra II is niet alleen visueel indrukwekkender met metaal in plaats van plastic, de prestaties zijn ook beduidend beter. Vooral de leessnelheid zijn een flinke stap vooruit van de SSD Plus 120GB en de Crucial BX100 250GB, maar ook de schrijfacties zijn beter mits die beperkt blijven tot een aantal GB waarbij de snelle nCache chips toch het verschil maken. Het overzetten van een paar grote mapjes scheelt al snel enkele seconden, en kijken we naar de resultaten bij testjes die voor (iets fanatiekere) thuisgebruikers of gamers relevant zijn zien we een duidelijk beeld. In dat gebied scoort de Ultra II iets beter dan de Crucial BX100, terwijl de Ultra II nauwelijks duurder is dan de opvolger van Crucial; de BX200, die in recente reviews zich weer iets trager toonde dan de BX100. Wat positionering betreft zit het dus wel snor met de Ultra II.

Enkel bij echt intensieve workstation of database tests zien we beide schijven door de mand vallen. De SSD Plus heeft simpelweg niet de kwaliteit onderdelen die daarvoor vereist zijn, en de Ultra II leunt grotendeels op het snellere nCache geheugen welke bij zeer zware schijfacties en genoemd intensief workstation/database gebruik op een gegeven moment niet meer aan de vraag kan voldoen. Op dat moment valt de schijf terug in de prestaties, wat bij die doeleinden niet gewenst is, en zien we dat er eveneens betaalbare alternatieven zijn die dergelijk gebruik beter opvangen.

Geen schijven dus als je denkt ‘goedkoop’ je server van solid state storage te voorzien of voor high-end workstations, maar een consumenten SSD ga ik daar niet op afrekenen. De grote uitdaging voor beide schijven, en andere schijven met deze doelgroep, is dat alles draait om de prijs. Feit blijft dat voor eenvoudige gebruikers, gamers, en zelfs iets fanatiekere thuisgebruikers de onderlinge verschillen tussen SSD’s leidt tot een hoog ‘lood om oud ijzer’ gehalte. Zolang de prijzen blijven zoals ze zijn (lees: SSD Plus series spotgoedkoop, Ultra II series nauwelijks duurder) zijn het prima aankopen. In het geval dat de prijzen (ook maar minimaal) zouden stijgen, danwel dat de concurrentie nog goedkopere schijven weet uit te brengen, komt de druk goed op de ketel voor deze twee SanDisk SSD’s. Het is kenmerkend voor de huidige markt, maar ook SanDisk zal daar (net als alle andere grote jongens) vermoedelijk wel op in blijven spelen.

Enkele hogere res fotos voor de liefhebber, klikken voor de volledige versie:

Terug naar boven

In deze review bespreek ik meerdere producten, de onderstaande samenvatting is van toepassing op het in de prijsvergelijker gekoppelde product, Voor de samenvatting en het overzicht van de plus- en minpunten van de andere producten zie de reviews die daar aan zijn gekoppeld.