| Algemene gegevens | |
|---|---|
| Aanschafdatum product | oktober 2014 |
| Product verkregen via | Gekregen |
| Aansluitmogelijkheden | |
| Overklokbaarheid | |
| Koeling | |
| Prestaties | |
| Lay-out | |
| Zou je dit product aan anderen aanbevelen? | Ja |
| Zou je weer moederbord van MSI kopen? | Ja |
MSI
MSI is in 1986 begonnen met het maken van moederborden en videokaarten. De afgelopen jaren is MSI uitgegroeid tot één van de meest bekende hardware partijen. Naast moederborden en videokaarten verkoop MSI ook een groot aantal andere producten als: laptops, all-in-one PCs, servers en barebones. MSI streeft een innoverend bedrijf te zijn met verantwoordelijkheid naar de samenleving die een win-win situatie kan(en wil) creëren.
Ik ben afgelopen week, samen met een aantal andere hardware fanatiekelingen, naar het 'MSI POWER USER event' geweest. Een erg leuk evenement waar, wij als power users, MSI en het achterliggende team beter konden leren kennen en feedback konden geven op MSI producten. Aan het einde van het evenement werden een aantal producten verloot en zo ben ik aan dit bord gekomen.
De insteek van deze gebruikersreview is: het moederbord op een hardwarematig niveau te analyseren en te vergelijken met de directe concurrentie.
Prestatie verschillen tussen moederborden zijn, naast dat ze al door een tiental andere sites getest zijn, momenteel zo klein dat deze niet relevant meer zijn. Kortom wil je weten hoe dit bord hardwarematig in elkaar zit, en uiteraard een stukje eigen mening, dan zit je hier goed.
De exacte specificaties van het moederbord zijn hier te vinden.
Doos & inhoud
Een goed ontworpen zwarte doos met rode elementen en een draak. Laten we de belangrijkste punten doornemen:
De achterkant:
Iets dat ik bijna was vergeten te vermelden: het formaat. Het is een Mini-ITX moederbord, iets wat niet op de doos staat, maar wel te merken is aan de omvang van desbetreffende doos. Verder natuurlijk de meegeleverde software en kabels, allemaal niet echt spannend.
Ik mis een stukje over de 'militairy class 4' componenten en een stukje over de VRM. Maar goed, kleine doos en dus weinig ruimte.
In de doos vinden we:
De gebruikers handleidingen, een stikker en een deurhanger. De stikker en deurhanger zijn aardige extra's, maar de rest is niet echt spannend.
Als laatste hebben we natuurlijk:
Het moederbord
Een zwart PCB met een onvervalste rood met zwarte draken heatsink. Het is niet echt mijn ding, maar aanstootgevend is het zeker niet. Onder de heatsink bevindt zich een 6 fasen(?) VRM, maar later meer hierover.
De CPU socket zit iets te dicht tegen de PCI-E poort aan, wat problemen kan veroorzaken bij grote koelers. Links van de Socket zit de PCI-E 3.0 poort en onder de CPU socket zitten de twee geheugen sloten - die geheugen tot een maximale frequentie van 3000MHz ondersteunen -.
MSI gebruikt voornamelijk hun 'dark caps' en een aantal Hi-C condensatoren. Darkcaps zijn vermoedelijk Japanse condensatoren met een 5K rating op 105°C, maar zeker weten doe ik het niet. De condensatoren die door MSI bestempeld worden als 'Hi-C', zijn volgens mij tantaal condensatoren. Tantaal condensatoren zijn over het algemeen erg efficiënt en betrouwbaar en zodoende een goede keuze. Waar de marketing term Hi-C vandaan komt is mij een raadsel. Klinkt: 'High quality tantalum caps' niet goed genoeg? Ook zou ik graag zien dat MSI de marketing normen/termen van de rest van de industrie aanhoudt. Vrijwel alle bedrijven marketen condensatoren met: x uur(bijv 5k) op xx graden(bijv 105°C). MSI maakt echter gebruik van 'over-10-year lifespan', wat wellicht indrukwekkend klinkt, maar totaal niet te vergelijken is met de rest van de markt.
Enfin, condensator kwaliteit is tegenwoordig geen groot struikelblok meer voor moederbordfabrikanten, zodoende hoef je je hier geen zorgen over te maken.
Op het I/O paneel vinden we:
Hier zien we de vijf sata connectors(geel), twee USB 2.0 headers(rood), een USB 3.0 header(blauw) en twee fan headers(groen).
De sata connectors zitten op een - naar mijn mening - suboptimale plek, uiteraard afhankelijk van de gebruikte kast. Ook de USB headers zitten niet heel handig. Iets om in de gaten te houden bij de aanschaf van dit bord. Daarnaast vind ik twee fan headers een beetje karig. Uiteraard kan je gebruik maken van splitters of een fancontrol, maar is drie of vier headers echt te moeilijk/duur om te implementeren?
Het moederbord in detail
VRM
Hierboven vinden we:
Ik kan geen doubler(s) vinden, wat raar is aangezien er gebruik wordt gemaakt van een 4 fasen PWM controller en 6 'fasen'. Kortom MSI heeft ergens een analoge doubler verstopt, of het is een drie fasen VRM met verdubbelde onderdelen. Erg raar dat er geen gebruik wordt gemaakt van een 6 fasen PWM controller om zo alle fasen individueel aan te sturen. Dit heeft waarschijnlijk een beperkte negatieve invloed op het overklok potentieel en de efficiëntie bij hoge belasting. Aangezien de onderdelen van hoge kwaliteit zijn, niet iets om je zorgen over te maken, maar - in mijn ogen - zeker suboptimaal.
De VRM voor het geheugen beslaat uit een onbekende PWM controller die verstopt zit onder het PCI-E slot(rood) en een enkele fase met twee 4C05N en twee 4C08N MOSFETs van On-Semi. Twee van de vier MOSFETs zitten aan de onderkant van het moederbord.
Boven de VRM voor het geheugen is(gedeeltelijk) een tweede fase te zien, vermoedelijk voor de 'USB audio power' feature. De USB poorten op dit moederbord halen de benodigde 5V niet van de +5V rail van de voeding, maar deze VRM converteert 12V naar 5V. Ik vraag me af in hoeverre dit echt een probleem is. Je zou ook gewoon een fatsoenlijke voeding aan kunnen schaffen, waar de VRM al in de voeding zit.
Circuit & onderdelen analyse
Zoals ieder Z87 moederbord, heeft ook dit moederbord de standaard 4.1W Z87 PCH(chipset)(zie het blokdiagram hierboven). Deze PCH heeft 18 poorten. Iedere poort kan een PCI-e 2 lane zijn, een sata 600 poort of een USB 3 poort. Hierbij zijn de maximale poorten voor deze drie respectievelijk 8/6/6. Aangezien het totaal aantal gebruikte poorten niet hoger dan 18 mag zijn, kan de fabrikant deze dus verdelen(bijv 6/6/6 of 7/6/5 enz.).
Zoals je kan zien zijn niet alle PCH poorten gebruikt, wat komt door een gebrek aan ruimte. De USB 3.0 poorten zijn allemaal gebruikt, net als de Sata poorten. Wellicht dat de overgebleven PCI-e 2.x poorten in de toekomst(z97) voor iets anders gebruikt kunnen worden: bijvoorbeeld een M.2 slot. Dat is echter iets voor de nieuwe chipset.
Hier is de Dual Band Wireless-AC mini PCI-e insteekkaart te zien. Intel is een betrouwbaar merk met goede driver-ondersteuning. Daarnaast is het gewoon een snel dual band draadloos insteekkaartje. Het kaartje biedt ook mogelijkheden voor Bluetooth en Wireless Display.
In hoeverre je gebruik wil maken van draadloos internet op een gaming moederbord - ja, dit bord wordt gemarket als een gaming moederbord - is aan jou. Ik sluit persoonlijk mijn gaming PC altijd op mijn netwerk aan met kabels.
Naast het WLAN kaartje beschikt dit moederbord ook over een on-board NIC: een Qualcomm Atheros Killer E2205. De chip zit aan de onderkant van het moederbord verstopt. Een prima NIC met fatsoenlijke ondersteuning en een aantal extra opties wat betreft netwerk management. Mijn persoonlijke voorkeur gaat uit naar een Intel NIC, aangezien die een lange en goede staat van dienst hebben. Daarnaast hecht ik weinig waarde aan de extra netwerk functionaliteit van een Killer NIC.
Hier is het audio gedeelte van het moederbord te zien. Er wordt gebruik gemaakt van een Realtek ALC1150 chip en een TI OPA1652 als koptelefoon versterker. Deze chip keuzes sluiten goed aan bij het thema: gamers. De Realtek ALC1150 is een prima oplossing voor je geluid, en met name voor de headphone jack. De OPA1652 werkt uitsluitend voor de headphone jack op het I/O paneel aan de 'achterkant' van het moederbord.
Naast deze twee chips heeft MSI ook een aantal extra condensatoren in het geluidscircuit verwerkt voor een verbeterde geluidskwaliteit.
Aan de onderkant van het moederbord vinden we de Super I/O in de vorm van een Nuvoton NCT6779D. Deze chip biedt de mogelijkheid om vijf fans aan te sturen. Het moederbord maakt echter gebruik van maar twee 4-pin fan headers.
UEFI & Software
Een belangrijk deel van de gebruikerservaring is de meegeleverde software en de UEFI.
UEFI - Click BIOS 4
Dit is de eerste keer dat ik met de Z87 UEFI van MSI - Click BIOS 4 - aan de slag kan.
Het lijkt erg veel op de UEFI van de z77 generatie borden, met een aantal kleine aanpassingen. Het werkt allemaal vrij intuïtief en ik heb er eigenlijk niet veel op aan de merken. Voor scheenshots en een duidelijk overzicht van de 'Click BIOS 4' verwijs ik je graag door naar deze pagina op HWI.
De unieke instelbare voltages voor dit moederbord zijn te zien in de volgende tabel:
Je hebt meer dan genoeg speelruimte om een goede stabiele overklok te bewerkstelligen. Wellicht dat de echte overklokken extra speelruimte wil. Ik denk echter niet dat dit bord bedoelt is voor extreme overklok pogingen (bijvoorbeeld LN2).
MSI heeft ervoor gekozen om de BCLK standaard op 100.1 MHz te zetten. Leuk om net iets hoger uit benchmark tests te komen, maar verder niet echt nuttig. Mijn insteek is: heb vertrouwen in je product en zet je BCLK gewoon op 100.
Fans zijn in de UEFI prima te regelen:
Er kan een minimum en maximum temperatuur ingesteld worden, maar fans zijn ook instelbaar op basis van draaisnelheid. Alle gegevens worden direct duidelijk in de grafiek weergegeven.
Bij het uittesten van de functionaliteit merkte ik dat CPU fan header een lagere minimum heeft dan de andere header. Waarom dit gedaan is weet ik niet: laat het de gebruiker zelf instellen.
Ook viel mij op dat fans alleen geregeld kunnen worden via PWM en er is dus geen controle via het voltage aanwezig. Minder leuk voor de mensen met 3-pin fan connectors.
Software
Om te beginnen heeft dit moederbord een 'Killer NIC', waarmee je netwerkprioriteiten in kan stellen. Als je wil weten hoe dit precies werkt, kan je dit korte filmpje bekijken.
Het is allemaal niet heel spannend, maar kan handig zijn als je bijvoorbeeld wil gamen én downloaden of gamen én streamen. Met name als je internet niet al te snel is, is dit een leuke oplossing. Ik heb er zelf een half uurtje mee liggen stoeien en ik merk geen verschil. Nou moet ik zeggen dat ik vrij snel internet heb en zodoende is dit voor mij vrijwel nooit een probleem.
Naast een stukje netwerk software, wordt met dit moederbord ook de 'Creative Sound Blaster Cinema' software meegeleverd. Het biedt een aantal leuke extra features, maar is in mijn ervaring niet meer dan dat.
De praktijk
Zoals ik in de inleiding al aangegeven heb, zijn prestatieverschillen tussen moederborden in de praktijk zo klein dat ze niet relevant meer zijn. Zodoende doe ik geen prestatie tests. Als je daar toch in geïnteresseerd bent, raad ik je aan om deze review door te nemen. Wel bespreek ik hier een aantal punten die mij opvielen bij het gebruik.
Overklokken
Om te beginnen moet ik even vermelden dat deze resultaten niet te vergelijken zijn met mijn Z87-A review, aangezien dit een andere CPU chip is. Nu dat achter de rug is, door met mijn overklok ervaring:
Toen ik zag dat dit een 3-fasen moederbord was, had ik vrij lage verwachtingen met betrekking tot overklokken. Laat ik bij deze zeggen dat ik toch redelijk onder de indruk ben. Zonder al te veel moeite kreeg ik mijn CPU op 4.4GHz bij een voltage van 1.28V. 4.5GHz lukt helaas niet, op die frequentie krijg ik het systeem niet stabiel.
Het moederbord dat ik dagelijks gebruik - Asus Z87 Sabertooth - draait stabiel op 4.4GHz op 1.22V en haalt zonder problemen de 4.6GHz. Nou moet ik daar wel bij vermelden dat ik meer tijd in het Asus bord gestoken heb en dat het sowieso geen eerlijke vergelijking is.
Alsnog ben ik positief verrast dat 4.4GHz zo makkelijk te halen is.
Verbruik
Het verbruik: één van de weinige dingen die ik relevant vind en zelf kan meten.
Buiten de moederborden om zijn de systemen volledig identiek. De gebruikte energiemeter is een Cresta RCE-1106.
Idle verbruikt het MSI bordje een stuk minder. Hoe zwaarder het bord belast wordt, hoe meer het gaat verbruiken. Aangezien het MSI bord DrMOS chips gebruik - de Asus gebruikt Low RDS(on) MOSFETs -, zou je juist verwachten dat het zuiniger zou zijn bij belasting. Blijkbaar hebben de acht echte fasen van het Asus bord ook invloed op de efficiëntie.
Geluid
Geluid is een belangrijk punt voor veel mensen. Helaas kan ik dit, zonder dure apparatuur aan te schaffen, zelf niet fatsoenlijk testen. Zodoende ga ik in eerste instantie uit van mijn eigen oren en in tweede instantie van de test hier op HWI.
Ik heb geen twee CPU chips en kan dit ITX bordje niet één-op-één met mijn Asus bord vergelijken. Al moet ik zeggen dat het MSI bord volgens mij beter geluid geeft.
Wel heb ik hier nog een I7 920 systeem staan met een Gigabyte EX58-DS4 (ALC888). Als ik mijn standaard Logitech boxjes van 30 euro aansluit, hoor ik (vrijwel) geen verschil. Zodra ik mijn Senheiser HD 215 aansluit, hoor ik echter wel degelijk een verschil. Het geluid van het MSI bord is duidelijk beter. Nou ben ik absoluut geen audiofiel en vind ik de meeste chips gewoon het zelfde klinken, hier hoor ik echt verschil. Vermoedelijk is het verschil nog beter hoorbaar bij een betere geluidsinstallatie.
Als je naar de resultaten van HWI kijkt, onderstrepen deze mijn bevindingen.
Externe vergelijking & Concurrentie
De drie grote concurrenten hebben alle drie een concurrerend product in dit prijssegment. Asus heeft de Z87i-Pro, Gigabyte heeft de Z87N-WIFI en Asrock heeft de Z87E-ITX. In reviews en in de vergelijkingstabel zijn een aantal kleine verschillen zichtbaar. Ook heb ik een tabel gemaakt met de belangrijkste hardwarematige verschillen:
Voor mij valt het Gigabyte bord al snel af, die heeft duidelijk een andere markt op het oog met die twee netwerk chips en gebrek aan MOSFET heatsink. De drie andere borden zijn wat mij betreft allemaal interessant. Uitgaande van het MSI bord, is/heeft het Asus bord:
Wederom uitgaande van het MSI bord, is/heeft het Asrock bord:
Het Asus bord is voornamelijk interessant als overklokken van groot belang is. Het Asrock bord is erg vergelijkbaar met het MSI bord, maar kwalitatief iets minder(niks om je zorgen over te maken). Als je Geluid en/of netwerk mogelijkheden belangrijk vindt, dan valt de keuze al snel op het MSI bord. Ben je meer van het overklokken, dan is het Asus bord interessant en Asrock is de iets goedkopere - maar kwalitatief iets mindere - middenweg.
Mijn persoonlijke voorkeur voor dagelijks gebruik gaat uit naar het MSI bordje. Mini ITX en overklokken gaan wat mij betreft niet heel goed samen en een overklok van 4.4GHz is niks mis mee.
Verbeterpunten & ideeën
Oordeel & conclusie
Zoals je hierboven kan zien heb ik een aantal kleine kritiek punten, maar dat stelt allemaal niet heel veel voor. Wellicht zijn een aantal van de bovenstaande punten al opgelost op de Z97 versie van dit bord; wat ik expres niet bekeken heb. Kortom ik ben erg tevreden over het bord en kan het zodoende aan iedereen aanraden die in de markt is voor een mini ITX moederbord.
Vragen en opmerkingen zijn altijd welkom.
| Vergelijk | Product |
Prijs |
|
|---|---|---|---|
|
MSI Z87I Gaming AC
|
Niet verkrijgbaar |
