Asus Z87-A productervaring door coat79

Via de PowerPanel actie op Hardware.info heb ik dit moederbord mogen ontvangen om te testen en deze ook te vergelijken met mijn huidige moederbord/systeem. Het doel van de PowerPanel-actie is om te kijken wat de impact is als je je huidige systeem upgrade met de aangeboden producten. Ik was (..) een fervent aanhanger van AMD en kreeg nu de kans om te kijken hoe het bevalt om andere merken te proberen/testen. Het vergelijken tussen beide opstellingen zal ik zeker belichten in deze review.

Uiterlijk
Wat vaak opvalt aan moederborden (dus ook deze) is dat de teksten die er in het groot op staan, niet altijd bij de juiste aansluiting staan. Bijvoorbeeld bij dit moederbord 'USB 3.0 Boost' staat bij het PCIe-2.0 aansluiting. 'Fan Expert X' staat bij PCIe 2.0 x16 poort. Een moederbord is vaak al onoverzichtelijk en deze teksten zijn waarschijnlijk vanuit marketing-oogpunt daar geplaatst, maar overzichtelijker wordt het er niet van. De mooie elementen, de goudkleurige koelribben voor de EPU bijvoorbeeld, komen meer tot hun recht als het bord wat rustiger oogt.



Kwaliteit en montage
Bij het uit de verpakking halen valt op dat de kwaliteit goed is. Het bord buigt niet als je het aan één zijde vasthoudt. De aansluitingen zitten ook allemaal goed vast. Met name de SATA III 'torentjes' willen soms nog wel eens niet goed vastzitten, die zitten hier goed vast.
Voor wat betreft de montage is er met het ontwerp geen rekening gehouden met het feit dat er kracht op het moederbord wordt uitgeoefend bij het insteken van de hoofdvoedingsstekker of werkgeheugen. Het moederbord zet je vast op de rood omcirkelde locaties (zie afbeelding hieronder). Als je vervolgens de hoofdvoedingskabels of werkgeheugen plaatst in de groene aangegeven gebieden op onderstaande afbeelding, dan buigt het bord ver door. Het bord had om die reden wel iets breder mogen zijn om in ieder geval steun te vinden bij het volgende standaard montagepunt. Dan nog valt het nog binnen de normen van de ATX moederbord standaard.

Aansluitmogelijkheden extern
Alle uitsluitmogelijkheden aan de achterzijde worden niet opgesomd deze zijn terug te vinden op de website van HWI (klik!) of van Asus (klik!). Goed om te vermelden dat hier naast de standaard D-sub en DVI poort ook een HDMI én Displayport op zitten. Je kan iedere monitor direct, zonder tussenkomst van een videokaart, aansluiten op het moederbord.

Aansluitmogelijkheden intern
Deze interne aansluitingen zijn interessant:

• 2x USB 3.0, voor op de voorpanel van de behuizing.
• 2x CPU Fan, beiden 4-pins, dus variabel (softwarematig) in te stellen.
• 3x Chassis Fan, alle 3 de chassisfanaansluitingen zijn 4-pins, dus ook het toerental van casefans zijn variabel (softwarematig) in te stellen, ideaal voor een stille configuratie.
• Q-connector, Dit is een erg handig blokje dat je op de headers op het moederbord kan zetten (zie hieronder). Normaal gesproken zit je te prutsen om de kleine stekkertjes van het frontpanel over de juiste pin te schuiven. Nu kan je van tevoren de stekkertjes op het blokje (de' Q-connector') zetten. Daarna eenvoudig het blokje op het moederbord schuiven.
• TPU schakelaar ('TurboV Processing Unit'), 3-standenschakelaar voor eenvoudige overklok-mogelijkheden.
• EPU schakelaar ('Energy Processing Unit'), 2-standenschakelaar. Digitale stroombeheerchip, hiermee past het systeem automatisch aan de hand van het vereiste gebruik het stroomverbruik aan.
• Multi-GPU, zowel SLI als CrossFireX zijn mogelijk, alleen in de verpakking zat wél de SLI -brug, maar geen CrossFireX-brug. Dit hoort ook zo volgens de verpakking en website maar is wel opmerkelijk.

Handleiding
In handleidingen van moederborden ontbreekt vaak een duidelijke opbouw en compleetheid. Met compleetheid bedoel ik vanaf de eerste installatie tot en met het gebruik van de bios. Bij de Asrock 970 Extreme 4 (mijn vorige moederbord) zat bijvoorbeeld een handleiding met erg veel pagina's over de SLI of CrossFireX opstellingen. Dit wordt slechts door een beperkte doelgroep wordt gebruikt. En in die handleiding bijna geen pagina's over het gebruik van de bios. Voor mij dus overcompleet en toch ook incompleet.

Bij Asus is dit anders, je merkt dat hier toch net wat meer aandacht aan is besteed. Bij dit moederbord is de handleiding een compact en compleet boekje. Wel wat overbodig zijn de vele pagina's aan tabellen voor de geschikte geheugenmodules. Dit had ook eenvoudig via een verwijzing naar de site gekund of achteraan als bijlage.
Daarnaast zit er in de verpakking een handige 'Quickstart' handleiding. Deze is in landkaartformaat. Hierop staat in veel talen 32(!) wat er op onderstaande illustratie wordt afgebeeld of welke actie er ondernomen moet worden. Het zal met regelgeving te maken hebben, maar dit is wat overdreven, want de illustraties zijn prima. De lijst met vertalingen neem ca. 2/3 van de handleiding in beslag.

(QuickStart handleiding)

Socket
Deze socket is nieuw voor mij. Mijn vorige moederbord heeft socket AM3+ en bij deze is dat de socket 1150. Bij socket AM3+ zitten de 'pennetjes/contactpunten' aan de onderkant van de processor en bij socket 1150 zitten deze op het moederbord.
Deze pennetjes zijn op het moederbord beschermd door een plastic kapje wat je ontgrendelt d.m.v. een hefboompje aan de zijkant. Hierna plaats je de processor in de socket. Vanwege de uitsparing aan de zijkanten van de processor kan dit maar op één manier. Bij AMD moet je goed opletten of het minuscule gouden driehoekje overeenkomt met de plek op het moederbord). Als de processor op z'n plek zit klem je het geheel weer vast. Dit voelt solide aan. Bij AMD leg je de processor in de gaatjes in het moederbord en klem je dit ook vast. Echter zie je daar de processor iets griezelig schuiven tijdens het klemmen.

Aangezien deze testopstelling ook weer teruggestuurd moest worden kreeg ik ook te maken met het loshalen van de processor en het opnieuw inpakken van het moederbord. Dit proces staat niet echt goed uitgelegd in de handleiding en heb dan ook wat tijd gespendeerd aan het opnieuw aanbrengen van het plastic beschermkapje (voor de pennetjes op het moederbord). Wellicht handig om dit proces wat nauwkeuriger te beschrijven in de documentatie zodat je bij het vervangen van je processor je moederbord in goede conditie houdt. De pennetjes blijven immers het meeste kwetsbare gedeelte van het moederbord.

BIOS
De bios bestaat uit 2 gedeeltes: eenvoudig en geavanceerd. Zodra je de bios activeert kom je terecht in het eenvoudige gedeelte (zie afbeelding hieronder) en kan je de systeemconfiguratie eenvoudig aanpassen naar: "powersaving", "normal" en "optimal". Deze 3 presets vinden een bepaalde balans in: prestaties, energieverbruik en geluidsproductie. Het is niet duidelijk of de fysieke TPU en EPU schakelaars dezelfde instellingen activeren.

bron: afbeelding uit eerder artikel van HWI, dit is niet mijn configuratie maar wel dezelfde bios

Tevens is het mogelijk om in dit gedeelte van de bios het RAM geheugen naar bijvoorbeeld een XMP profiel over te schakelen.

Het is erg handig dat er in de BIOS een onderscheid wordt gemaakt tussen snelle aanpassingen in het eenvoudige gedeelte en voor de 'finetuners' het geavanceerde gedeelte. Op dit geavanceerde gedeelte wordt niet verder ingegaan, want dit gedeelte is werkelijk enorm en zal zeker harten van overklokkers sneller doen slaan.

Software
De bijgeleverde software is lekker compleet en is ook van degelijke kwaliteit. En de drivers zijn goed! Dit is het vermelden waard, want hoe vaak his het bij mij wel niet voorgekomen dat de bijgeleverde software niet goed is en ik het internet op moet om daar de meest actuele en werkende versie te vinden. Bij bijvoorbeeld mijn Asrock krijg je met de bijgeleverde software de USB 3.0 aansluiting niet werkend, dit gaat uiteindelijk alleen via de laatste versie van de site.

Je merkt ook hier dat Asus de lat weer net een beetje hoger heeft liggen dan Asrock. Vooral het programma "AI suite" voor het overklokken van het systeem ziet er erg gelikt uit.

Verschil met moederborden uit dezelfde range
Hieronder een overzicht van de verschillen van de andere moederborden met dezelfde chipset voor het leesgemak zijn de overeenkomsten weggelaten (klik hier! voor de vergelijkingstabel).

Benchmarks
Voor de benchmarks zijn er 3 programma's gebruikt: Si Software Sandra, PC Mark x64 en 3DMARK 11. Om niet te verdrinken in de resultaten is er per processor één overklokinstelling gebruikt en de standaard meegeleverde koeler.
• De AMD Phenom II 965 BE is tot 15% overgeklokt middels de standaardsetting in de bios. Bij 20% kreeg was er al een BSOD.
• De Intel i5 4670K is middels de "AI Suite software" automatisch overgeklokt naar de 'Extreme' setting. Deze is overigens stabiel en niet onstabiel wat het woord 'Extreme' wellicht doet
vermoeden. Komt uit op ongeveer 13-15% overklokken.

Uitslag benchmarks en vergelijking met oude systeem

EPU
Naast de TPU schakelaar is er ook de EPU schakelaar. Deze schakelaar is volgens Asus : "Get total system-wide energy optimization by automatically detecting current PC loadings and intelligently moderating power consumption. It can directly reduce CPU wattage to an indicated level on demand and manually switch to Max Power Saving Mode for further energy savings, creating a more efficient PC.". Helaas heb ik niet de tools om te meten wat het werkelijke effect is geweest qua wattvermindering, maar ik heb wel gekeken of deze schakelaar de systeemperformance negatief of positief beïnvloed. Vooraf denk ik dat dit de performance zal verminderen omdat de instellingen op 'hoge prestaties' altijd het beste qua performance opleveren.

[IMG] https://content.hwigroup.net/collec...jpg?d=1395835630[/IMG]
Mocht dit niet goed te lezen zijn dan hier de grotere afbeelding.

Bijzonder is om op te merken dat zonder overklokinstellingen het systeem een betere performance heeft met de EPU-schakelaar aan dan uit. Ik heb geen verklaring hoe dit kan, dus lekker de EPU aan laten staan zolang je niet overklokt lijkt me! Zodra de TPU wel wordt ingeschakeld zie je de performance inderdaad minder worden (vergeleken met dezelfde instellingen maar dan met de EPU uitgeschakeld!). Maar nog niet zo erg dat de verschillen groot te noemen zijn.

Conclusie
Zoals in de benchmarks terug te vinden is, is het verschil echt flink te noemen. Gezien de score bij PCMARK 64 is de nieuwe opstelling bijna 60% beter dan de oude. Bij SiSoftware Sandra (dat de volledige PC capaciteiten onder de loep neemt) is de nieuwe opstelling bijna 2x zo snel! Dat is met name te danken aan de nieuwe CPU, maar de kracht hiervan kan pas echt tot uiting komen als de samenwerking met de chipset op het moederbord goed is. Gezien de kleine verschillen in de andere modellen moederborden kan je prima gaan voor het goedkoopste model , de Z87-K. Wil je genoeg aansluitingen voor fans (koeling) en betere audiofuncties dan is de keuze voor Z87-C prima . En wellicht ook de beste want het grote verschil tussen de Z87-C en de geteste Z87-A zijn de 2 fysieke schakelaars (TPU en EPU) op het bord waarmee je handmatig het systeem veilig kunt overklokken of energiebesparing kan realiseren. Volgens de benchmarks doen de schakelaars precies wat ze moeten doen, maar dit kan ook prima software matig via het meegeleverde programma "AI Suite". Dan hoef je dus niet de kast open te schroeven om een schakelaar om te zetten. Dus overklokken gaat perfect en zeer eenvoudig, maar hoeft niet per sé via de fysieke knoppen. Al met al een mooi en kwalitatief goed moederbord die feilloos samenwerkt met de CPU.