Asus RoG Strix XG27UQ review: zijn we dan nu eindelijk klaar voor 4K 144Hz gaming?

4K 144Hz

Een refreshrate van meer dan 100 Hz is tegenwoordig wel het minimum voor een gaming monitor. Zelfs de meest betaalbare exemplaren tonen tegenwoordig 120, 144 of meer beeldjes per seconde. Die hoge verversingsfrequentie in combinatie met een dito 4K-resolutie is vooralsnog wél bijzonder. De meeste gaming monitoren met hoge refreshrate blijven steken op 2560 x 1440 pixels of het ultrawide-equivalent, 3440 x 1440 beeldpunten.

Dat het met 4K high refresh-monitoren nog niet zo wilde vlotten, is op zich logisch. We zeiden het al in onze recente koopgids voor gaming monitoren: 2560 x 1440 is op dit moment de optimale resolutie voor gaming. Deze resolutie telt voldoende beeldpunten voor een scherpe weergave op het prettige 27 inch-formaat, terwijl de meeste moderne videokaarten (zelfs wat oudere middenklassers als de GTX 1060 en de RX 570) op deze resolutie een fatsoenlijke framerate kunnen leveren. Spelen op 4K (bijna 8 miljoen pixels) is een heel ander verhaal. Wil je in 4K-resolutie überhaupt 60 fps bereiken op hoge instellingen, dan heb je daarvoor toch wel minstens een Nvidia RTX 2070 Super of AMD Radeon 5700 XT nodig. De startprijs van dat soort kaarten bedraagt nu ongeveer 400 euro. Evengoed is 4K-gaming nu beter bereikbaar dan enkele jaren geleden, toen enkel een duizend euro kostend topmodel videokaart met hangen en wurgen voldeed.

Grote datastroom vereist compressie

Daarmee zijn we er nog niet. Ook het maken van een geschikte monitor met 4K én een hoge refreshrate is lastig. De scaler, de chip die het paneel aanstuurt, moet een enorme hoeveelheid data per seconde kunnen verwerken. Een 4K 144Hz-signaal met 8 bits aan kleurinformatie per pixel vereist bijvoorbeeld 35,83 gigabit per seconde, terwijl de benodigde bandbreedte in combinatie met 10 bit kleur - bijvoorbeeld voor hdr-gaming relevant - zelfs 43 gbps bedraagt. Bij zulke grote datastromen vormt de verbinding tussen videokaart en monitor een beperkende factor. De DisplayPort 1.2-interface, waarvan de meeste schermen nog gebruikmaken, heeft een bandbreedte van maar 21,6 Gbps.

Bij 4:2:2 videocompressie wordt de helft van de horizontale kleurinformatie weggegooid. Helderheidsinformatie blijft wel per pixel behouden.

Asus' RoG Strix PG27UQ en de Predator X27 van Acer, de eerste 4K 144 Hz-schermen die anderhalf jaar geleden op de markt kwamen, maakten zodoende gebruik van een trucje om het signaal toch door de kabel te persen. Bij het selecteren van een refreshrate hoger dan 98 Hz werd een zogenoemde YUV422-codering toegepast. Daarbij wordt de kleurinformatie gedeeld tussen twee aangrenzende pixels, waardoor de benodigde bandbreedte fors wordt verlaagd. Deze vorm van chroma subsampling is zeker voor op de desktop suboptimaal, omdat bijvoorbeeld fijne details in tekst verloren gaan.

Geen artefacten dankzij DSC

De nieuwere DisplayPort 1.4-standaard biedt een uitweg waardoor je toch van 4K 144 Hz-beelden met 10-bit kleur kunt genieten, zonder dat er zichtbare artefacten optreden: Display Stream Compression (DSC), een techniek waarmee het signaal verliesvrij wordt gecomprimeerd.

Hoewel de PG27UQ en Predator X27 al over DisplayPort 1.4 beschikten, was DSC op deze schermen niet geïmplementeerd. Dat kwam misschien doordat de techniek op moment van het uitkomen van deze monitoren relatief nieuw was, of door de lange tijd dat deze schermen in productie waren, wat weer te maken had met de ingewikkelde full array local dimming (fald) backlight met honderden afzonderlijk dimbare zones voor verbeterde hdr-weergave, waarover deze speciale 'G-Sync Ultimate'-monitoren als twee van de eerste schermen op de consumentenmarkt beschikten.

Asus RoG Swift XG27UQ

Inmiddels zijn we een paar jaar verder en komt Asus als eerste fabrikant met een monitor die 4K en 144 Hz combineert met DSC, zodat je geen last hebt van chroma subsampling-artefacten. Deze RoG Strix XG27UQ lijkt qua behuizing, uitvoering en verdere specificaties behoorlijk veel op de eerdere PG27UQ - een 27 inch-diagonaal, ips-paneel en 'gamer-uitstraling' - met twee belangrijke uitzonderingen. Ten eerste heeft Asus, om DSC in te kunnen bouwen, de G-sync scaler van het eerdere scherm omgewisseld voor een eigen scalerchip. Een G-sync scherm is de XG27UQ dus niet, al is hij wel door Nvidia gecertificeerd als zijnde 'G-sync Compatible'. Je hoeft het dus op zowel Nvidia- als AMD-videokaarten niet zonder adaptive sync te stellen. Een groter gemis is het ontbreken van het geavanceerde fald-backlight die de hdr-weergave op de PG27UQ sterk verbeterde. De XG27UQ beschikt zelfs niet over enige vorm van local dimming, terwijl de piekhelderheid volgens de specificaties beperkt blijft tot 400 nits (1000 nits voor de PG27UQ). Daarmee is op voorhand duidelijk dat de XG27UQ geen spetterende hdr-weergave zal bieden, hoewel wel het brede kleurbereik (90 procent van DCI-P3) aanwezig is.

Geen ultieme high-end (maar nog steeds best wel duur)

Zo'n ultiem high-end model als de PG27UQ is de XG27UQ kortom niet, maar dat heeft wel weer prettige gevolgen voor de prijs. Bij introductie kostte de PG27UQ een astronomische 2500 euro, de XG27UQ ligt met zijn prijs van 900 euro al beter binnen het bereik van de gemiddelde gamer. Goedkoop kun je een scherm van bijna duizend piek natuurlijk nog steeds niet noemen, zeker niet als het een relatief klein 27 inch-paneel betreft. Voor veel minder geld schaf je al een beduidend groter scherm aan, dat eveneens een hoge refreshrate biedt. Wil je 27 inch en (minstens) 144 Hz, maar kun je leven met een lagere resolutie dan 4K? Voor de helft van de XG27UQ zet je een uitstekend wqhd-exemplaar op je bureau.

Voor veeleisende gamers die niks anders willen dan 4K én 144 Hz, is de XG27UQ echter een uitkomst. Er zijn maar vier andere monitoren met deze combinatie van resolutie, refreshrate en diagonaal op de markt, die allemaal gebruikmaken van een G-Sync scaler. De concurrentie is daarmee duurder en bovendien werkt adaptive sync met die schermen niet op AMD-videokaarten. De specificaties zijn kortom veelbelovend - maar hoe zit het met de praktijk?