Analyse: AMD vs. Intel in de afgelopen 5 jaar

2014: AMD kansloos, eerste scheurtjes in Intels klokwerk

Sinds de introductie van de eerste generatie Core-architectuur in 2008, met de legendarische Core i7 920 als het populairste model, heeft Intel in feite de bovenste hand in de processorstrijd. De in 2011 geïntroduceerde Bulldozer-architectuur had het tij voor AMD moeten keren, maar na twee generaties (de FX-8150 in 2011, de FX-8350 een jaar later) was wel duidelijk dat 'm dat niet zou worden. Doorontwikkelingen van de core - na Piledriver kwamen nog Steamroller en Excavator - schopten het niet eens meer tot opvolgers voor deze desktop-processors.

Meest tekenend voor de situatie waar AMD in verkeerde, is toch wel de review waar we in 2014 mee aftrapten: die van de FX-9370 en FX-9590. Deze snelste Bulldozers hadden door hun (zeker voor die tijd) extreem hoge klokfrequenties een tdp van 220 watt, maar konden het desondanks niet winnen van de quad-core Core i5's en i7's uit die tijd. De FX-9590 was gemiddeld bijvoorbeeld langzamer dan de Core i7 4770K, vooral in games, maar verbruikte drie keer zo veel stroom - dusdanig veel zelfs dat AMD de processor in eerste instantie uitsluitend gebundeld met een waterkoeler verkocht.

De AMD FX-9590 had moeite tegen cpu's die drie keer minder verbruikten.

Tegelijkertijd was 2014 het jaar waarin de eerste scheurtjes in Intels befaamde tick-tock-model zichtbaar begonnen te worden. Na twee generaties 22nm-processors, Ivy Bridge in 2012 en Haswell in 2013, zou het tijd moeten zijn voor de overstap naar het 14nm-proces. In plaats daarvan kwam Intel echter met een Haswell-refresh in de vorm van onder meer de Core i7 4790 en Core i5 4690. Onze kop van de review sprak boekdelen: 'zelfde prijs, ietsje sneller'. Eigenlijk al sinds de Sandy Bridge-processors in 2011 was Intel in een slaapstand terechtgekomen, waarbij de prestaties elk jaar hooguit 5 à 10 procent toenamen en vooral op een hogere energie-efficiëntie werd gefocust.

Volgens Intels tick-tock-model wisselden een nieuw productieproces en een nieuwe architectuur elkaar elke generatie af.

2015: Intels laatste IPC-sprong, geruchten over Zen

De eerste 14nm-processors voor desktops, codenaam Broadwell, kwamen uiteindelijk pas in juli 2015 op de markt. Dat gebeurde in de vorm van één Core i5 en één Core i7, die beide waren uitgerust met snelle Iris Pro-graphics en daardoor een niche doelgroep hadden. Door de lagere klokfrequenties dan de ververste Haswell-modellen lagen de cpu-prestaties nauwelijks hoger en bovendien stond de tweede generatie 14nm-processors, Skylake, alweer voor de spreekwoordelijke deur.

Enkele weken laten publiceerden we dan ook al de review van de Skylake-generatie, aangevoerd door de Core i7 6700K. Officieel ging het hier om een tock, oftewel de introductie van een nieuwe architectuur op een bestaand productieprocedé. Omdat Broadwell echter nooit bij het grote publiek is beland, althans wat de desktop betreft, was het de facto allebei in één. De instructies-per-kloktik (ipc), de belangrijkste maatstaf voor het vergelijken van processorarchitecturen, kreeg zodoende een aardige boost van 8,1% ten opzichte van Haswell. Het zou voorlopig echter de laatste zijn.

Skylake bracht voor Intel de laatste sprong in ipc in lange tijd.

Een compleet nieuwe x86-architectuur van AMD

Op de achtergrond zwollen langzaamaan de eerste geruchten over een compleet nieuwe x86-architectuur van AMD op. In mei 2014 kondigde hoofdontwerper Jim Keller, die eerder verantwoordelijk was voor de K8-architectuur van de Athlon 64 en na enkele omzwervingen weer terug op zijn oude nest was, een roadmap voor Arm-gebaseerde processors aan. Het daarop gebaseerd 'Project Skybridge' werd enkele jaren laten afgeblazen, maar in een bijzin vermeldde Keller dat de Bulldozer-architectuur niet langer de basis voor toekomstige high-performance x86-cores zou worden. Een halfjaar later werd dit project tot Zen gedoopt. Overigens werkt Keller, wederom na een uitstapje naar Tesla, sinds vorig jaar bij Intel aan een nieuwe x86-architectuur.

Halverwege 2015 geeft AMD voor het eerst een uitgebreide presentatie over de toekomstige high-performance core. Die zou in 2016 het levenslicht moeten zien, een doel dat AMD uiteindelijk op een paar maanden mist. De beloftes maken indruk: de instructies per kloktik zouden met 40% toenemen ten opzichte van de laatste Bulldozer-gebaseerde core, Excavator. Bovendien moeten het de eerste AMD-processors met ondersteuning voor smt worden. Gezien het trackrecord van AMD op dat moment, worden de claims in de comments met enige scepsis ontvangen.

2016: Stilte voor de storm

Achteraf bezien was 2016 zonder twijfel het saaiste jaar in de recent cpu-geschiedenis. Dat betekent niet dat er geen ontwikkelingen gaande waren, maar er kwamen simpelweg weinig producten op de markt. Met de introductie van Skylake in de zomer van 2015 leek Intel de door de 14nm-problemen opgelopen achterstand te hebben ingehaald; in 2016 moest volgens het tick-tock-model dus alweer de eerste 10nm-cpu op de markt komen. Er gingen al snel geruchten dat deze Cannonlake-generatie in eerste instantie uitsluitend zuinige laptopchips zou omvatten. Dat het tot dit jaar zou duren voor er daadwerkelijk in groten getale 10nm-processors zouden worden verscheept, kon destijds niemand voorspellen.

Een jaar zonder nieuwe processors

Uiteindelijk gebeurde er dit jaar helemaal niets - Cannonlake kwam er niet, en zou er uiteindelijk ook nooit komen. Intel voegde in allerijl een extra tussengeneratie toe aan de roadmap, met de codenaam Kaby Lake. Die haalde uiteindelijk net dit jaar niet meer: op 3 januari 2017 kwam deze serie met de Core i7 7700K als topmodel op de markt. Op architectuurniveau was er geen verschil met de originele Skylake-generatie, wat betekent dat het prestatieverschil tussen de 6700K en 7700K puur werd gemaakt door de hogere klokfrequenties. Voor het eerst in jaren verloor Intel bij deze generatie dan ook een beetje efficiëntie - de prestaties per watt werden iets lager. Dat was een breuk met de focus hierop die we in de voorgaande vijf jaar gezien hadden: Intel introduceerde zelfs het mantra dat een prestatieverbetering van 1% het stroomverbruik met maximaal 0,5% mocht verhogen.

Waar AMD eerder nog beloofde dat de eerste Zen-processors in 2016 op de markt zouden worden gebracht, werd ook dat uitgesteld naar 2017. Wel gaf AMD in de loop van het jaar beetje bij beetje meer informatie vrij over Zen, waaronder de marketingnaam Ryzen voor processors gebaseerd op deze architectuur. Ook werd duidelijk dat het topmodel acht cores zou bevatten en een geïntegreerde gpu zou ontberen. Dat Zen uiteindelijk een 52% hogere ipc zou bieden dan de snelste bestaande AMD-cores, hield men zorgvuldig onder de pet tot aan de lancering. Extern bleef men 40% communiceren en dat was bewust: AMD was als de dood om opnieuw aan overpromise and underdeliver te doen, waar het bedrijf sinds de Bulldozer-architectuur bekend om stond in online communities. Of dat wel of niet terecht was, valt te betwisten, maar van die beeldvorming wilde men in elk geval af.

AMD beloofde lange tijd een ipc-winst van 40% voor Zen, uiteindelijk werd het 52%.

Een introductie die wel nog het noemen waard is, is die van de Core i7 6950X en de rest van de high-end Broadwell-E-generatie. Broadwell, want in de loop der tijd was de high-end serie van Intel een generatie achter gaan lopen op de mainstream-reeks. Qua prestaties was het een klein sprongetje: van maximaal acht naar tien cores en dankzij de introductie van turbo boost 3.0 verbeterde single-core prestaties, wat lange tijd een zwak punt van processors met veel cores was. Veel belangrijker in het grote verhaal was de prijsverhoging die Intel doorvoerde; waar je tot dan toe zo'n 1000 euro betaalde voor een Intel-topmodel oftewel 'Extreme Edition', vroeg de fabrikant maar liefst 1800 euro voor de Core i7 6950X. Anders dan een gebrek aan concurrentie, was daar geen goede reden voor te bedenken.

2017: De introductie van Zen, Intel naar zes cores

Het nieuwe jaar gaat dus van start met de introductie van Kaby Lake, maar dat hebben we hierboven reeds behandeld. Technisch was er hoe dan ook weinig nieuws te melden. De grootste launch van 2017 was echter zonder twijfel de eerste generatie Ryzen, in maart.

Zoals we hiervoor reeds schreven bleek de Zen-architectuur een nog grotere stap in prestaties dan AMD eerder had beloofd. De Ryzens boden meer cores dan gelijk geprijsde Intel-processors en concurreerden zodoende niet alleen met de mainstream Intels, waarbij destijds ruim de helft van het chipoppervlak aan de geïntegreerde gpu werd besteed, maar ook met de high-end cpu's van het blauwe kamp. Alleen de 10-core werd qua aantal rekenkernen niet gematcht door AMD, terwijl het Intel-platform door de quad-channel geheugencontroller en enorme sloot pcie-lanes erg duur was.

In maart 2017 was het dan eindelijk zover: de eerste Ryzens zagen het levenslicht.

Ryzen leidt tot blauw paniekvoetbal

De succesvolle lancering van Ryzen, zij het met nog de nodige kinderziekten qua compatibiliteit, leidde tot paniekvoetbal bij de blauwe concurrent. In juni bracht Intel de eerste generatie socket 2066-processors uit, met de Core i9 7900X als voorlopig topmodel met wederom 10 cores. Voorlopig, want het gonsde inmiddels van de geruchten over de Threadripper-serie waarin AMD twee 8-core Ryzen-processors samen ging voegen tot één 16-core.

In augustus was het zover en introduceerde AMD de Ryzen Threadripper 1950X en 1920X met respectievelijk zestien en twaalf cores. In workloads die goed schalen met veel threads dan wel geheugenbandbreedte, oftewel de applicaties waarvoor je een high-end desktopsysteem zou samenstellen, maakte AMD korte metten met de i9 7900X. Het had dus voor het eerst in tien jaar de snelste desktop-cpu in zijn assortiment.

Eind september pakte Intel met onder meer de 18-core i9 7980XE de koppositie in de benchmarkgrafieken terug. De wijze waarop was echter allesbehalve elegant: het stroomverbruik liep aardig uit de klauwen, tot niveaus waar de vrm's van veel eerste generatie X299-moederborden helemaal niet op berekend waren. Tegelijkertijd was de prijs van ruim tweeduizend euro voor het topmodel weinig competitief.

De vierde 14nm-generatie

Een paar dagen later was het alweer tijd voor de laatste grote lancering van 2017, namelijk de Coffee Lake-serie. Deze reeks was na Broadwell, Skylake en Kaby Lake de vierde die op 14nm werd gebakken. Intel noemde deze cyclus van drie generaties bij de launch van Kaby Lake 'tick-tock-optimization', maar aangezien er nog altijd geen werkende 10nm-processors van de band waren gerold, kon men niet anders dan nog een tussengeneratie toevoegen. Voor het eerst sinds de Core 2 Quad in 2007 kwamen er met Coffee Lake cores bij op het mainstream platform: de Core i7 8700K had zes in plaats van de gebruikelijke vier cores. Op het aantal cores na veranderde er wederom niets aan de architectuur, waardoor de ipc gelijk bleef en het stroomverbruik toenam.

De codenaam Coffee Lake leidde in elk geval tot creatieve inspiratie.

2018: Plusje voor AMD, weer meer cores bij kamp blauw

We trapten 2018 af met de aankondiging van Kaby Lake-G, toch wel de meest bijzondere processor van de afgelopen jaren. Niet zo zeer door de prestaties, maar door de twee fabrikanten van de chip: AMD en Intel. De processors uit deze miniserie bevatten namelijk vier Intel cpu-cores en een Radeon RX Vega-gpu van AMD. Een paar dagen terug trok Intel officieel de stekker uit de productie van deze processors, zonder plannen voor een opvolger, maar in de geschiedenis van de cpu-markt is dit toch wel een opmerkelijk product.

In februari bracht AMD de eerste generatie apu's met Zen-cores op de markt. De Raven Ridge-processors in de vorm van de Ryzen 3 2200G en Ryzen 5 2400G combineerden vier van die rekenkernen met Radeon-gpu's gebaseerd op de Vega-architectuur. Dezelfde chip wordt ook voor laptopprocessors gebruikt. In april zou echter alweer de tweede generatie reguliere Ryzens op de stoep staan. Sindsdien is het gebruikelijk dat apu's en daardoor ook de laptopvarianten van AMD Ryzen één generatie achterlopen op de desktop-cpu's, wat gezien de verbeteringen in bijvoorbeeld de derde generatie Ryzen best zonde kan zijn.

De tweede generatie Ryzen was een stap van beperkt formaat, zeker in vergelijking met de impact van de eerste Ryzens. Kleine optimalisaties in de architectuur en een verbeterd maar niet direct kleiner productieprocedé zorgden voor een kleine vijf procent ipc-winst. Belangrijker waren echter de hogere klokfrequenties en vooral de verbeterde compatibiliteit, bijvoorbeeld met sneller werkgeheugen.

Enorme aantallen cores

Na de zomer introduceerde AMD ook een tweede generatie van de Threadripper-processors, met dit keer een verdubbeld aantal cores. Dankzij de combinatie van vier die's in één chip beschikte het topmodel, de 2990WX, over 32 cores. De W in de modelnaam staat voor workstation en daarmee adresseerde AMD een probleem dat uit de benchmarks duidelijk bleek; slechts weinig software heeft werkelijk profijt van zo veel cores. Laat staan, veel games draaiden zelfs ronduit beroerd op het topmodel. De Threadrippers met extreem veel cores waren (en zijn) daarom processors die voor een beperkte niche interessant zijn. Intel reageerde met een refresh van zijn high-end Skylake-X chips van de 7000- naar de 9000-serie. Het topmodel, de Core i9 9980XE, had net als zijn voorganger 18 (dit keer iets hoger geklokte) cores en een adviesprijs van ruim tweeduizend euro.

De Ryzen Threadripper 2990WX met 32 cores en 64 threads.

CPU-tekorten en prijsstijgingen

Niet alle gebeurtenissen waren echter positief voor de consument. In de herfst van 2018 raakten opeens tal van Intel-processors op, waardoor je opeens wel 50 tot 75 procent meer betaalde voor een Coffee Lake-cpu. De oorzaak was dat het 10nm-proces volgens de originele planning al vol op stoom had moeten zijn, maar zoals je merkt blijft het daarover in dit jaar nog stil. De productiefaciliteiten voor 14nm-chips raakten daardoor overbelast. Het duurde tot het voorjaar van 2019 voor de verkrijgbaarheid van Intel-processors weer terug op peil was, maar de prijzen van veel modellen zijn altijd hoger gebleven dan vóór de tekorten het geval was.

Het laatste wapenfeit van dit jaar was de introductie van de negende generatie Core-processors, met de Core i9 9900K als topmodel. Wederom ging deze serie gepaard met de toevoeging van twee extra cores, waardoor de Core i7- en i9-modellen nu over acht cores beschikken. Aan de cores veranderde echter wederom niks, buiten een vergroting van de gedeelde L3-cache dan. Aangezien deze nieuwe line-up midden in de periode van de tekorten werd geïntroduceerd, waren we in onze conclusie glashelder: "De i9 9900K is als nieuw topmodel compleet irrationeel geprijsd voor de prestaties die hij levert." Inmiddels ligt de prijs van de 9900K ruim honderd euro lager, of zelfs bijna 150 euro als je naar de iGPU-loze 9900KF toe rekent.

2019: Ryzen naar 7nm, Intel verscheept eindelijk 10nm-CPU's

We gaven al een kleine spoiler: Intel introduceerde begin 2019 processors met het achtervoegsel '-F'. Fysiek zijn de processors 100% gelijk aan de reguliere Coffee Lake-cpu's, maar bij deze varianten is de geïntegreerde gpu uitgeschakeld. Op deze manier kan Intel om te beginnen cpus's kwijt waarvan de gpu defect is. Daarnaast hoopt Intel hiermee tevens de vraag naar de reguliere modellen wat te dempen, zodat er niet opnieuw tekorten ontstaan.

Je kunt nu een (laptop met een) 10nm-processor kopen

2019 is tevens het jaar waarin Intel eindelijk de eerste 10nm-processors verscheept. Cannonlake slaat men compleet over; de eerste 10nm-chips in massaproductie zijn gebaseerd op Ice Lake. Die architectuur was op de oorspronkelijke roadmaps de 'tock' na Cannonlake. Vooralsnog zijn er uitsluitend zuinige laptopchips, die het vooral van hun snelle iGPU moeten hebben. De 18% hogere ipc van de nieuwe Sunny Cove-cores wordt vrijwel geheel teniet gedaan door de lagere klokfrequenties ten opzichte van de op 14nm geproduceerde Comet Lake-chips, die qua tdp op hetzelfde niveau zitten. Bovendien hebben de 14nm-chips zes in plaats van vier cores.

Een op 10nm geproduceerde Ice Lake-processor voor laptops.

De introductie van 10nm-processors ten spijt verspeelt Intel dit jaar zijn voorsprong op het gebied van het productieprocedé, die het afgelopen decennium vrijwel gegarandeerd leek. Sinds AMD in 2008 zijn chipfabrieken verzelfstandigde, was het voor de productie van processors aangewezen op de zogenoemde foundries, waaronder naast de spin-off Globalfoundries ook TSMC en Samsung. Dergelijke partijen lagen steeds ongeveer één procedé achter op Intel, tot nu.

AMD gaat Intel voorbij met 7nm en Zen 2

AMD introduceerde in juli namelijk de eerste generatie 7nm-processors in de Ryzen 3000-reeks. Qua dichtheid is het gebruikte proces, afkomstig van TSMC, vergelijkbaar met wat Intel 10nm noemt. Naast het nieuwe proces, dat uiteraard voordelen biedt qua energieverbruik en oppervlakte, zit in deze cpu's ook voor het eerst de Zen 2-core. In tegenstelling tot 'Zen+' van de Ryzen 2000-serie gaat het hier om een volledig vernieuwde core, die bovendien anders wordt ingedeeld.

De derde generatie Ryzen-processors bestaan namelijk niet langer uit één grote chip, maar uit diverse kleinere chiplets. De Ryzen 9 3900X, het topmodel met dubbel zoveel cores als voorheen mogelijk was op socket AM4, bestaat bijvoorbeeld uit twee chiplets met 7nm-cores en één 12nm-chiplet waarin de soc-functionaliteit van de processor huist, bijvoorbeeld de geheugen- en pcie-controllers. Het resultaat is een modulaire, flexibele chip, waarvan de chiplets bovendien relatief goedkoop te produceren zijn. Alle optimalisaties tezamen zorgen voor een ipc-winst van 12 tot 15 procent.

Een AMD Ryzen 9 3900X bestaat uit twee 7nm CPU-chiplets en een 12nm I/O-die.

Flexibele processors lijken de toekomst

Deze modulaire opbouw van chips lijkt de geëigende ontwerpwijze voor toekomstige chips. Het ontwikkelen van nieuwe productieprocedés kost steeds meer moeite, en sommige onderdelen van processors (bijvoorbeeld de i/o-controllers) profiteren daar nauwelijks van. Het opsplitsen in kleinere die's betekent bovendien dat er minder defecte chips weggegooid hoeven te worden, wat economische voordelen biedt. Ook Intel is hier inmiddels dan ook druk mee bezig - niet alleen met het naast elkaar plaatsen van chips, maar zelfs het stapelen ervan.

Enigszins bedolven onder de aandacht voor de 'nieuwe' Ryzens, introduceerde AMD dit jaar ook nieuwe apu's. De daarvoor gebruikte chips worden nog op het oudere 12nm-proces gebakken en maken bovendien gebruik van Zen+ cores, in plaats van de nieuwe Zen 2-kernen. De twee belangrijkste series waarvoor deze chips gebruikt worden, namelijk de mobiele Ryzens voor laptops en de desktop-apu's (Ryzen 3 3200G en Ryzen 5 3400G), lopen zodoende een generatie achter op de reguliere cpu's. Dat is jammer, want met het zuinigere 7nm-proces en de verbeterde cores zou AMD vermoedelijk veel sterker staan tegenover Intels recentste laptopchips.

Impact: prestaties, efficiëntie en prijzen

Om te duiden wat de benoemde ontwikkelingen in de praktijk betekenen, pakken we de testresultaten van de 'mainstream' topmodellen van beide fabrikanten erbij. We beginnen bij de ruwe prestaties, die we terug hebben gerekend naar een indexcijfer waarin de Cinebench 15-scores van de single- en multithreaded tests allebei voor de helft meetellen. Dit doen we per merk; je kunt de balkjes van AMD en Intel dus niet in absolute zin met elkaar vergelijken.

Prestaties

Intel introduceerde netjes elk jaar een nieuwe processorgeneratie, waarbij we voor het gemak de Kaby Lake-generatie als 2016 hebben afgebeeld (officieel kwam die pas op 3 januari 2017 beschikbaar). Elk jaar kwam er een paar procent aan prestaties bij: de stap van Haswell refresh naar Skylake was 2,2%, in het daaropvolgende jaar breidde Kaby Lake de prestatietoename uit naar 6,2%. De lancering van Ryzen zorgt voor een enorme generatie-op-generatie prestatieverbetering, en ook Intel maakt hier voor het eerst een noemenswaardige sprong door het toevoegen van twee extra cores aan de i7 8700K. In 2018 maakt Intel met de i9 9900K (wederom 2 extra cores) een grotere stap dan AMD met de tweede generatie Ryzen. De Ryzen 9 3900X zorgt in 2019 echter opnieuw voor een gigantische sprong, waar Intel vooralsnog niets tegenover heeft gezet. We kunnen echter rustig concluderen dat AMD per generatie gemiddeld veel grotere stappen zet dan Intel, zeker in de beginfase van deze periode.

Efficiëntie (prestaties per watt)

Vervolgens kijken we naar de efficiëntie, door de score in Cinebench 15 multithreaded te vergelijken met het stroomverbruik in diezelfde benchmark. In 2014 ligt AMD uiteraard flink achter op Intel, dat zijn voorsprong in de daaropvolgende jaren verder uitbouwt. Met Coffee Lake neemt de efficiëntie voor het eerst niet verder toe; bij de refresh daarvan (i9 9900K) zien we zelfs een duidelijke afname. Ondanks dat de tweede generatie Ryzen een relatief kleine stap is, zorgt de terugval van Intel ervoor dat AMD in dit jaar voorbijgaat aan Intel. In 2019 zet AMD met de overstap op het 7nm-proces opnieuw een grote stap in efficiëntie.

Prijs-prestatieverhouding

Tot slot een grafiek waarin we de prestaties niet afzetten tegen het energieverbruik, maar tegen de aanschafprijs. Daarvoor gebruiken we de adviesprijzen bij de lancering van elke processor. Opvallend genoeg daalt de blauwe lijn in het begin enigszins; de prijs-prestatieverhouding van de processors is dus tanende. De eerste generatie Ryzens zijn qua prijs-prestatie niet eens zo gek veel beter dan de FX-8370E waarmee deze grafiek in 2014 begint voor AMD. De 1800X is weliswaar veel sneller, maar ook veel duurder. De Ryzen 7 2700X wordt voor een veel lagere prijs geïntroduceerd en vertaalt zich hier daarom in een grote sprong, terwijl de 3900X op dit vlak nog iets aantrekkelijker is dan zijn voorganger. Ook de Intels worden gunstiger, maar de recentste generatie biedt ondanks de extra cores nauwelijks vooruitgang. Dat komt voornamelijk doordat de prijzen sinds de cpu-tekorten hoger liggen.

Conclusie en vooruitblik

De afgelopen vijf jaar in processorland mogen we met recht een achtbaanrit noemen. Waar de processortak van AMD in 2014 nog bijna ten dode leek opgeschreven, is de chipontwerper uit Sunnyvale in 2019 uiterst competitief én verkoopt het veruit de snelste desktopprocessor.

In vergelijking met hun voorganger zijn de AMD Zen-cores veel sneller en efficiënter. Dat is echter niet de enige reden waarom AMD's cpu-divisie nu opeens zo goed scoort, zo blijkt als we de ontwikkelingen van de laatste jaren op een rijtje zetten. Het succes van de Zen-architectuur is mede mogelijk gemaakt door het momentum dat Intel daarvoor liet ontstaan.

Intel houdt van zuinig: in de slaapstand

Intel rustte aan het begin van de in dit artikel behandelde periode op zijn lauweren - per generatie kwam er doorgaans nauwelijks meer dan een procent of vijf aan prestaties bij. AMD sukkelde voort met nieuwe iteraties van zijn Bulldozer-architectuur, pogingen die eigenlijk bij voorbaat al kansloos waren. Aangezien Intel bij nieuwe architecturen vooral op een hogere efficiëntie en niet zo zeer op betere prestaties focuste, werd het voor een groot deel afhankelijk van zijn voorsprong in productieprocedé.

Nadat de introductie van 14nm al niet bepaald soepel verliep, werd het 10nm-proces voor Intel een totaal fiasco. Juist toen dat duidelijk begon te worden, introduceerde AMD zijn eerste Ryzens. De onder het toeziend oog van Jim Keller ontworpen architectuur zat slim in elkaar, maar misschien wel het grootste voordeel is de modulariteit, die in de nieuwste generatie nog duidelijke aanwezig is. Eventuele problemen met nieuwe productieprocessen hebben zo veel minder impact dan bij de productie van één grote chip.

AMD gaat Intel voorbij met voorsprong in productieproces én ipc

Hoewel Intel in 2019 vooralsnog geen nieuwe generatie desktopchips heeft geïntroduceerd, kunnen we wel stellen dat AMD zijn concurrent dit jaar definitief voorbijstreefde. Niet alleen in ruwe prestaties, maar ook in efficiëntie, uiteraard geholpen door het kleinere productieproces en de vernieuwde cores. In elk geval in de zelfbouwmarkt lijkt AMD bovendien de bovenliggende partij te zijn in verkoopaantallen, bij oem's en in de servermarkt verloopt de opmars gestaag.

Die nieuwe generatie mainstream-cpu's lijkt er dit jaar ook niet meer te komen uit het blauwe kamp. Uit gelekte roadmaps blijkt dat we Comet Lake in het eerste kwartaal van 2020 mogen verwachten. Er komt een nieuwe socket 1200 en het aantal cores wordt verder opgevoerd naar tien stuks, maar nog altijd ziet Intel zich genoodzaakt om zijn verouderde 14nm-proces te gebruiken. Een generatie 10nm-processors voor de desktop is op die roadmaps nog altijd spoorloos.

AMD-topvrouw Lisa Su tijdens de presentatie van de tweede generatie Epyc-processors met maximaal 64 cores, eerder dit jaar in San Francisco.