Inleiding
Veel fabrikanten van casefans hebben een apart aanbod van ventilatoren met een hoge statische druk. Deze 'high static pressure' fans kunnen lucht makkelijker door kleine openingen heen duwen, waardoor ze ideaal zouden zijn voor montage op CPU-koelers of waterkoelingradiators. Maar wat zijn de beste opties?
Er zijn ruwweg twee manieren om de prestaties van casefans te meten. Je kunt kijken naar de hoeveelheid airflow die een fan produceert, oftewel de hoeveelheid lucht die hij weet te verplaatsen. De hoeveelheid statische druk laat zien met welke kracht dat gebeurt. Een casefan die veel lucht kan verplaatsen, maar waarvan de luchtstroom nauwelijks door een radiator heen komt, is minder nuttig voor een dergelijk doeleinde. Als gevolg van een hoge statische druk is de geproduceerde luchtstroom vaak ook gerichter, waardoor er in de markt een onderscheid bestaat tussen 'airflow' fans voor een wijde luchtstroom door je behuizing en 'static pressure' fans voor montage op bijvoorbeeld waterkoelers.
Onze huidige testmethode voor ventilatoren bestaat uit tests mét en zonder radiator. Zo kunnen we eenvoudig zien hoeveel airflow er verloren gaat bij het passeren van een radiator. Voor de 120mm-fans gebruikten we een Corsair H80-waterkoeler, terwijl we de lucht bij 140mm-fans door een NZXT Kraken X41-koeler lieten stromen. Een uitgebreide beschrijving van onze testprocedure vind je op de volgende pagina.
Testprocedure
Het is niet eenvoudig om casefans te testen, maar in overleg met professionals hebben we in 2014 een representatieve, reproduceerbare testprocedure ontwikkeld.
Deze werkt als volgt: we plaatsen een casefan aan het einde van een lange buis van circa twee meter lang. De casefan laten we naar buiten blazen. Halverwege hebben we de buis compleet gevuld met rietjes, zodat die een soort honingraatstructuur vormen. De rietjes zorgen ervoor dat de door de buis aangezogen lucht wordt “rechtgetrokken” en dat de luchtsnelheid dus tussen de rietjes en ventilator op alle punten in de doorsnede van de buis even hoog is. Halverwege de rietjes en de fan hebben we een luchtsnelheidsmeter geplaatst, een zogenaamde anemometer. Omdat de luchtsnelheid over de gehele oppervlakte (vrijwel) identiek is, kunnen we daarna de luchtverplaatsing bepalen door de snelheid te vermenigvuldigen met de oppervlakte (π x r²). In nette SI-eenheden kom je dan uit op een waarde in m³ per seconde, maar dat hebben we omgerekend naar cubic feet per minute, oftewel de bij casefans veel gebruikte cfm-waarde.
Als je een fan direct op een ander object plaatst, neemt de airflow af. Dit heet statische druk en het is iets wat wij helaas niet direct kunnen meten. Het is echter van belang om te weten of de toegenomen luchtweerstand de fan niet al te veel afremt wanneer je een casefan op een CPU-koeler of radiator plaatst. Hoewel we de statische druk zelf dus niet kunnen meten, kunnen we wel de resterende airflow meten, wanneer we de fan op een radiator plaatsen. We hebben daarom de casefans op de radiator van een NZXT Kraken X41-waterkoelset geplaatst in het geval van de 140mm-fans, terwijl we de 120mm-fans hebben getest met een Corsair H80-waterkoeler.
De geluidsproductie testen we bij 7 en 12 volt, maar daarnaast testen we ook bij welke instelling de ventilators 30 dB(A) op 10 centimeter produceren. Deze grens van 30 dB(A) is niet arbitrair: dit is het punt waaronder geluid op normale afstand onder normale omstandigheden (een stille kamer) niet hoorbaar is. Hierdoor zijn de fans eenvoudiger met elkaar te vergelijken.
Testveld
In de grafieken vind je alle volgens bovenstaande methode geteste casefans terug. Omdat 140mm-casefans natuurlijk niet direct vergelijkbaar zijn met 120mm-exemplaren en we ook nog eens een andere radiator hebben gebruikt, splitsen we die resultaten op.
Testresultaten: statische efficiëntie 120mm-fans
Bij de fans met een diameter van 120mm zien we dat een aantal door de fabrikanten als 'static pressure' aangeprezen ventilators inderdaad erg goed uit de test komt. De Phanteks PH-F120 doet het 't beste en haalt de 70% 'statische efficiëntie'. Dat betekent dat er na het passeren van de radiator 70% van de airflow overblijft die we zonder de radiator maten.
Daarnaast doen ook de Noctua NF-F12, Be quiet! Shadow Wings SW1 en Corsair Air SP120 het goed. Als een casefan niet bovenaan staat, wil dat overigens niet zeggen dat hij ongeschikt is voor gebruik met een radiator. Als je doorredeneert moet een minder efficiënte casefan natuurlijk wel harder draaien om dezelfde hoeveelheid airflow na het passeren van de radiator te behalen. Kortom: de koeling wordt minder goed, of de geluidsproductie wordt hoger.
Testresultaten: statische efficiëntie 140mm-fans
In het 140mm-segment is er minder aanbod van 'echte' static pressure fans. Noctua heeft bijvoorbeeld alleen aparte reeksen voor 120mm-fans en zegt dat zowel de NF-A14 als de NF-P14 'uitstekende all-rounders' voor zowel airflow als static pressure zijn.
Op de eerste plaats eindigt hier de Antec TrueQuiet 140mm, maar die heeft absoluut gezien erg lage prestaties en tellen we dus niet mee. De echte gouden medaille gaat naar de Noiseblocker NB-eLoop. De 1200rpm-versie daarvan was in onze test in maart 2016 al één van de meest efficiëntie fans qua prestaties en geluidsproductie, maar het ontwerp blijkt het dus ook prima te doen qua statische druk. Verder weten fans van Cryorig en NZXT te imponeren, en zien we Phanteks net als bij de 120mm-fans terug in de top-tien.
Gemiddeld ligt het percentage van de airflow die na de radiator overblijft overigens duidelijk hoger dan bij de 120mm-ventilatoren. Ook zijn er nauwelijks 140mm-fans die het echt slecht doen. Desondanks kun je bij het uitkiezen van ventilators voor een CPU-koeler of radiator natuurlijk altijd het beste de meest geschikte fan kiezen.
Conclusie
In onze testresultaten zien we duidelijk dat sommige ventilators beter geschikt zijn voor gebruik op een radiator of CPU-koeler dan andere. Nogmaals, we kunnen de statische druk die hiervoor zorgt niet rechtstreeks meten, maar onze testmethode geeft er wel een goede indicatie van. Bij de 120mm-fans blijft er iets meer dan 50% van de airflow over bij het slechtste exemplaar, terwijl de beste casefans de 70% aantikken. Het heeft dus zeker nut om hierop te letten als je fans voor dit doeleinde zoekt.
Als je 120mm-fans wilt plaatsen, springen twee series boven het maaiveld uit: de Phanteks PH-F120 en de Noctua NF-F12. De Phanteks is er in twee varianten: de SP en de MP. De MP heeft PWM-ondersteuning en kan wat harder draaien, waardoor de maximale koelprestaties en geluidsproductie hoger liggen. Relatief gezien doen ze het allebei net zo goed. Excellent Choice-awards zijn er dus voor Phanteks en Noctua in deze categorie. Bij de goedkope modellen komt de Arctic F12 Silent bovendrijven, maar die heeft wel een erg lage maximale draaisnelheid en is doorgaans dus niet echt geschikt.
Ook al is het aanbod aan 140/280mm radiatoren kleiner, toch zijn het juist die grote koelblokken die veelal de beste prestaties laten zien en echte meerwaarde bieden ten opzichte van luchtkoeling. Goede fans hiervoor zijn dus zeker interessant. 140mm-fans doen het opvallend goed qua statische druk. Hier zien we dat de fan die het minst geschikt is voor plaatsing op een koelblok 70% scoort, de beste modellen gaan zelfs over de 90% heen. Een van de beste fans is de NB-eLoop 140mm 1400RPM van Noiseblocker, waarvan de PWM-versie het ook niet onverdienstelijk doet - die kreeg in onze totale round-up al een award vanwege de uitstekende efficiëntie, maar doet het dus ook op dit punt goed. Een betaalbare optie is de Thermalright TY-141: nog steeds prima qua statische druk, doch wat minder efficiënt. Een Great Value-award is op zijn plaats.
Noctua NF-F12 120mm
Phanteks PH-F120SP/PH-F120MP 120mm
Noiseblocker NB-eLoop 140mm 1400rpm
Thermalright TY-141
