Vier Z97/H97 moederborden onder de 100 euro review

Gigabyte Z97M-DS3H

Dit Micro-ATX-bord is juist basic uitgevoerd en heeft maar één PCI-Express 3.0 x16-slot. Eén van de belangrijkste voordelen van de Z97-chipset, de ondersteuning voor meerdere videokaarten, wordt daardoor teniet gedaan. Natuurlijk kun je er wel vrij mee overklokken. De USB 3.0-poorten zijn op dezelfde manier verdeeld als bij de H97-D3H. De plaatsing van slechts één CPU-fanheader en één chassis-fanconnector vinden we wel opmerkelijk: in veel behuizingen zul je daarmee tekortkomen.

Netwerkconnectiviteit is er dankzij een Realtek-chip, uitgebreid met software om gameverkeer te prioriteren. Ook de audiocodec komt van Realtek, maar daarbij gaat het om de ALC887. Die is duidelijk niet van het niveau van de ALC1150, die we op wat duurdere borden vaak tegenkomen. Features als M.2 en SATA-Express ontbreken. De Z97M-DS3H kost op het moment van schrijven gemiddeld 89 euro.

Gigabyte Z97P-D3

We kunnen de Z97P-D3 is als het ware de ATX-versie van het bord hierboven noemen. Dat betekent meer USB 2.0-poorten op het I/O-panel, een extra PCI-Express 2.0 x16-slot (met vier lanes bandbreedte) en twee extra fan-connectors. Met die laatste aanpassing wordt het bord in ieder geval een stuk bruikbaarder. Ook nieuw op het I/O-paneel is een seriële poort. De logica achter die keuze kunnen we niet helemaal volgen. Vreemd is daarnaast dat er juist twee USB 3.0-aansluitingen minder zijn.

De audio- en netwerkchips zijn van hetzelfde type als bij de Z97M-DS3H. Net als bij dat bord ontbreken de 'anno 2014'-features M.2 en SATA-Express. In de Prijsvergelijker staat de Z97P-D3 op dit moment gemiddeld voor 84 euro.

MSI H97 Guard-Pro

Misschien is de hype al wel grotendeels over, maar dat weerhoudt MSI er niet van om een bord speciaal voor cryptocoinmining uit te brengen. De H97 Guard-Pro beschikt over maar liefst zes PCI-Express-sloten, in de vorm van een 3.0 x16-slot, een 2.0 x16-slot mer vier lanes bandbreedte en vier x1-sleuven. Verder is het bord tamelijk compleet, met bijvoorbeeld M.2, vier PWM-fanconnectors en drie monitoraansluitingen (VGA, DisplayPort en DVI). De H97 Guard-Pro ontbeert SATA-Express, maar gezien de sombere toekomstverwachtingen van die standaard tillen we daar niet zo zwaar aan.

Vier van de zes USB 3.0-interfaces worden ingezet op het I/O-paneel, de andere twee zijn te gebruiken via een interne header. Achterop treffen we daarnaast nog een PS/2-aansluiting en tweemaal USB 2.0 aan. De audiocodec is een Realtek ALC892, de netwerkchip is van hetzelfde merk. Gemiddeld kost de MSI H97 Guard-Pro 93 euro.

Specificaties en prijzen

Algemeen
Merk	Gigabyte	Gigabyte	Gigabyte	MSI
Productnaam	H97-D3H	Z97M-DS3H	Z97P-D3	H97 Guard-Pro
Productcode	GA-H97-D3H	GA-Z97M-DS3H	GA-Z97P-D3	H97 GUARD-PRO
Details	Productinfo	Productinfo	Productinfo	Productinfo
Processor / Chipset
Formaat	ATX	Micro ATX	ATX	ATX
Ondersteunde processor(s)	Intel Core i3 / i5 / i7	Intel Core i3 / i5 / i7	Intel Core i3 / i5 / i7	Intel Core i3 / i5 / i7
CPU socket	Socket 1150	Socket 1150	Socket 1150	Socket 1150
Intel Coffee Lake compatible
Type processorbus	DMI	DMI	DMI	DMI
Chipset	Intel H97	Intel Z97	Intel Z97	Intel H97
Geheugen
Type geheugen	DDR3	DDR3	DDR3	DDR3
Type modules	DIMM	DIMM	DIMM	DIMM
ECC ondersteuning
Hoogst instelbare geheugensnelheid	DDR3-1600	DDR3-2933	DDR3-2933	DDR3-1600
Aantal geheugenkanalen	2	2	2	2
Aantal geheugensloten	4	4	4	4
Intel XMP compatible
Maximum intern geheugen	32 GB	32 GB	32 GB	32 GB
DDR3 SODIMM-sloten	0	0	0	0
DDR3 DIMM-sloten	4	4	4	4
Uitbreidingssloten
PCI-Express x16 sloten	2	1	2	2
PCI-Express x8 sloten	0	0	0	0
PCI-Express x4 sloten	0	0	0	0
PCI-Express x1 sloten	2	2	2	4
Totaal aantal lanes alle PCI-Express x16 sloten	20	16	20	20
Mini PCI-Express aansluitingen	0	0	0	0
PCI-sloten	3	0	2	0
Multi-GPU
Nvidia SLI compatible
Nvidia SLI (2-way)
Nvidia SLI (3-way)
Nvidia SLI (4-way)
AMD CrossFire compatible
AMD CrossFire (2-way)
Connectiviteit
USB 2.0 - Totaal	8	6	10	6
USB 2.0 - extern	2	2	4	2
USB 3.0 (USB 3.1 Gen 1) - Totaal	6	6	4	6
USB 3.0 (USB 3.1 Gen 1) - extern	4	4	2	4
IEEE 1394 controller
IEEE 1394 - Aansluitingen achterzijde	0	0	0	0
Thunderbolt
Storage
Serial ATA aansluitingen (totaal)	6	6	6	6
Serial ATA 300 aansluitingen	0	0	0	0
Serial ATA 600 aansluitingen	6	6	6	6
Serial ATA Express aansluitingen	1	0	0	0
eSATA aansluitingen	0	0	0	0
mSATA aansluitingen	0	0	0	0
M.2 aansluitingen	1	0	0	1
M.2 slot 1 type	PCIe 2.0 x2 (1 GB/s)			PCIe 2.0 x2 (1 GB/s)
Extra PATA (RAID) controller
Extra SATA (RAID) controller
RAID 0 ondersteuning
RAID 1 ondersteuning
RAID 5 ondersteuning
RAID 10 ondersteuning
Video
D-Sub (VGA) uitgang
DVI uitgang
HDMI uitgang
HDMI-versie	1.4a	1.4a	1.4a
Aantal HDMI uitgangen	1	1	1
DisplayPort uitgang
Aantal DisplayPort uitgangen				1
Audio
Onboard audio - Kanalen	7.1	5.1	5.1	7.1
Onboard audio - Codec chip	Realtek ALC1150	Realtek ALC887	Realtek ALC887	Realtek ALC892
Onboard audio - Codec type	HDA	HDA	HDA	HDA
S/PDIF ingang
S/PDIF uitgang
Dolby Digital Live
DTS Connect
Bijgevoegde audiosoftware	Creative X-Fi MB5	Creative X-Fi MB5	Creative X-Fi MB5	Creative X-Fi MB5
Netwerk
Aantal netwerkaansluitingen	1	1	1	1
LAN - Chip	Intel WG-I217V	Realtek RTL8111F	Realtek RTL8111F	Realtek RTL8111G
LAN - Snelheid	1000 Mbit/s	1000 Mbit/s	1000 Mbit/s	1000 Mbit/s
Bluetooth
Stroomcircuit
Totaal aantal chokes	4	4	4	4
Koeling / Overklokken
Fan aansluitingen (totaal)	5	2	4	4
Fan aansluitingen (4-pin)	5	2	3	4
Fan snelheid afhankelijk van temperatuur
VRM koeling	Passief	Geen	Passief	Passief
Chipset koeler	Passief	Passief	Passief	Passief
Maximale FSB/bClk frequentie	100 MHz	333.32 MHz	333.32 MHz	100 MHz
Max. CPU voltage	1.8 V	1.8 V	1.8 V	2.1 V
Max. VRIN voltage	2.3 V	1.9 V	2.4 V	3.040 V
Max. VCCIO voltage	+0.4 V	+0.1 V	+0.4 V	2 V
Max. VCCSA voltage	+0.4 V	+0.1 V	+0.4 V	1.85 V
Max. geheugen voltage	2.1 V	1.7 V	2.1 V	2.77 V
North bridge / PCH 1.05V/1.09V voltage tweaking (maximaal)	1.3 V	1.3 V	1.3 V	2.32 V
PCH 1.5V / IMC / I/O voltage tweaking (maximaal)	1.9 V		1.9 V	2.77 V
CPU Ring voltage tweaking (maximaal)	1.8 V	+0.1 V	1.8 V	2.1 V
I/O Analoog voltage tweaking (maximaal)	+0.4 V	+0.1 V	+0.4 V	2 V
Windows software voor overklokken meegeleverd
Multiplier instelbaar
PCI-Express klokfrequentie instelbaar
Heatsinks op cpu stroomvoorziening
CPU Turbo Modus uitschakelbaar
HyperThreading/SMT uitschakelbaar
Cores uitschakelbaar
PCI-Express sloten hardwarematig uitschakelbaar
Voltage meetpunten op moederbord
Bevestiging koelblokken	Push-pins	Push-pins	Push-pins	Schroeven
Overig
Onboard speaker
100% Solid Condensators
BIOS type	EFI	EFI	EFI	EFI
Dual BIOS
Boot-menu in BIOS
Flash-programma in BIOS
BIOS profielen
Probleem diagnose
On-board Power / Reset switch
On-board Clear CMOS switch
Trusted Platform Module
BIOS-chip(s) vervangbaar
Lucid VirtuMVP software
Direct-naar-BIOS knop

Hoe hebben we getest + bClk-waardes

We hebben de ASUS H97-Pro Gamer op dezelfde manier getest als de eerder geteste Haswell-moederborden met bijvoorbeeld een Z87- of H87-chipset. We testen de borden in combinatie met een Intel Core i7 4770K-processor, 2x 4 GB Corsair Vengeance Pro DDR3-1600 geheugen, integrated graphics, een OCZ Vertex 4 128 GB SSD, een Corsair CX750M-voeding en Windows 8 Pro x64 als besturingssysteem. 

In de grafieken vind je alle door ons geteste H97-, B85- en Z97-moederborden met een ATX- of Micro-ATX-formaat terug, die gemiddeld maximaal 125 euro kosten. De ASUS H97-Pro Gamer herken je aan de rode balkjes.

We testen alle borden op hun standaardinstellingen, zoals ze uit de doos komen. Vanzelfsprekend zijn prestaties en stroomverbruik afhankelijk van de standaard tuning. Vroeger speelden moederbordfabrikanten geregeld vals door de bClk stiekem standaard een klein beetje te verhogen. Wij en andere reviewsites waren daar nooit echt van gediend en de verschillende fabrikanten lijken hun leven te hebben gebeterd. Zoals te zien in onderstaande grafiek werken veruit de meeste door ons geteste borden keurig standaard op 100 of 99,8 MHz. Alleen ASRock en MSI spelen bij een paar borden een beetje vals.

Benchmarks: 3DMark

De prestatieverschillen in de Performance-modus van 3DMark Vantage zijn te verwaarlozen.

Benchmarks: Cinebench 11.5

In de Cinebench-benchmark, die puur leunt op CPU-prestaties, zien we ruwweg twee verschillende scores. Ongeveer de helft van de borden heeft wat we noemen standaard een agressieve Turbo, wat betekent dat wanneer alle cores belast worden (zoals bij Cinebench) de CPU toch naar z'n maximale Turbo-stand wordt gebracht, 3,9 GHz in het geval van de door ons gebruikte 4770K. Andere borden doen het zoals het hoort (volgens Intel dan) en Turbo'en bij vier cores in gebruik naar 200 MHz lager, 3,7 GHz bij de 4770K.

Overigens kun je zelf natuurlijk bij alle borden de Turbo-waardes aanpassen, zodat je borden zonder agressieve Turbo hetzelfde effect kunt laten hebben. Bij de Gigabyte Z97-borden staat de hogere Turbo standaard aan, maar laat duidelijk zijn: je past het zelf makkelijk aan en bij de volgende BIOS-versie kan het zo maar anders zijn.

Benchmarks: Passmark 8 (CPU en geheugen)

Dan Passmark 8. De onderste grafiek (Passmark 8 MemoryMark, een benchmark voor geheugenprestaties), is misschien nog wel het meest interessant. We zien weer duidelijk welke borden zijn uitgerust met een agressieve Turbo en welke niet. Bij de geheugenbenchmark scoort de Gigabyte H97-D3H wat lager dan gemiddeld, de rest van de borden doet leuk mee bovenin de grafiek.

Stroomverbruik: 3DMark Vantage (gemiddeld)

Dan het stroomverbruik. Dat hebben we op drie manieren gemeten. Allereerst meten we het gemiddelde stroomverbruik tijdens een volledige run van 3DMark Vantage. Hierbij wordt zowel CPU als GPU flink belast. Daarnaast meten we het maximale verbruik tijdens het draaien van de CPU-benchmark Cinebench 11.5. Ten slotte hebben we ook het idle-verbruik gemeten, waarbij we een gemiddelde over een periode van 5 minuten hebben bepaald.

In 3DMark is het stroomverbruik van alle borden gemiddeld iets boven de 70 watt. Dat is een prima resultaat.

Stroomverbruik: Cinebench 11.5 (max)

Aan het stroomverbruik tijdens Cinebench kun je precies aflezen of een bord wel of geen agressieve Turbo heeft. Het gemeten vermogen levert plaatsen in de middenmoot op.

Stroomverbruik: Idle (gem. over 5 minuten)

Dan het idle-verbruik, gemiddeld over een periode van vijf minuten. Je pc zal doorgaans meer idlen dan vol belast worden, dus het idle-verbruik is belangrijker dan dat onder load. Het specifieke mining-bord heeft een wat hoger stroomverbruik, maar aangezien miningsystemen 24/7 aan het rekenen zijn, weegt het idleverbruik wat minder zwaar. De Gigabyte-borden verbruiken rond de 30 watt: keurig.

Geluidskwaliteit

Met de loopback-test van Rightmark Audio Analyzer, waarbij we uitgang en ingang van de onboard geluidskaarten met elkaar verbinden, hebben we de kwaliteit van de onboard geluidskaarten getest. Aan kop gaan overduidelijk bijna alle borden met een Realtek ALC1150. Die bieden allemaal een signaal/ruis-verhouding van zo'n 104 dB à 105 dB. Dat is méér dan uitstekend, beter dan de theoretisch maximale signaal/ruis-verhouding van 96 dB van 16-bits geluid. Ondanks dat de Gigabyte H97-D3H zo'n chip gebruikt, valt de signaal-ruisverhouding wat tegen. Hij is maar net iets beter dan de goedkopere borden met andere codecs. De prestaties van de rest van de borden zijn naar verwachting en eigenlijk prima.

Kijken we naar de stereo crosstalk, ofwel de mate waarin signaal bestemd voor het linker kanaal te horen is op het rechter kanaal en vice versa, dan zien we vergelijkbare resultaten. Vrijwel alle Realtek ALC1150-borden zitten tussen de -96 en -100 dB, uitstekend, maar de H97-D3H presteert meetbaar minder goed. De harmonische vervorming is bij alle borden erg laag.

Conclusie

Gigabyte positioneert de H97-D3H als luxe H97-bord, met onder andere een Realtek ALC1150-audiocodec. De geluidskwaliteit valt gek genoeg een beetje tegen: vrijwel alle borden met zo'n codec doen het een stuk beter. De prijs-kwaliteitverhouding is verder prima, maar door de minder dan verwachte audioprestaties kunnen we hem toch niet echt aanraden.

Over de Gigabyte Z97M-DS3H kunnen we kort zijn. Het totaal van twee fan-connectors is niet alleen een rare bezuiniging, maar maakt ook dat je in veel kasten niet alle ventilatoren op het bord kunt aansluiten. Dat is anno 2014 eigenlijk niet meer te verantwoorden. Ook voor deze prijs zijn er betere keuzes.

De Z97P-D3 is een prima basisbord. Nieuwe features als M.2 en SATA-Express ontbreken en multi-GPU-opstellingen zijn door de laneverdeling niet aan te raden, maar als je wel wil overklokken en daarom de Z97-chipset kiest, zijn de 84 euro die je eraan kwijt bent goed te doen. Als je bereid bent 6 euro meer uit te geven, lijkt ons de ASRock Z97 Anniversary met zijn Intel-netwerkchip en twee extra USB 3.0-poorten een betere keuze.

Het MSI H97 Guard-Pro-bord heeft natuurlijk een erg specifieke doelgroep. Als je nog geïnteresseerd bent in coinmining, kan het door zijn vele PCI-Express-sloten echter een aantrekkelijke keuze zijn.