Mini-ITX moederborden vergeleken: klein blijft fijn

Intel socket 1151

Als instapper voor socket 1151 is er uiteraard de H310-chipset, waarmee we met de Asus Prime H310I-Plus een itx-bord van onder de honderd euro te pakken hebben. Dat het een instapper betreft zien we aan enkele specificaties, maar niet alle: xmp-ondersteuning, een pci-e 3.0 x16-slot, een m.2-slot, een usb 3.0-header en drie fan-connectors zijn positieve punten voor deze Prime. Daar tegenover staat dat de Realtek ALC887 geen bijzonder audiocodec is als het op geluidskwaliteit aankomt, terwijl de videoaansluitingen met vga, dvi en hdmi weliswaar veelzijdig zijn maar ook wat ouderwets. 

Bovendien draait het m.2-slot op pci-e 2.0. Sowieso zit je met Intels geïntegreerde videochip op maximaal hdmi 1.4, waardoor 4k op 60 Hz uitsturen niet mogelijk is. Ondersteuning voor een draadloos netwerk mist op deze Prime. Wel zit er een Realtek controller voor gigabit ethernet op. Op een bord in deze prijsklasse is de stroomvoorziening naar verwachting simpel en ook zijn koeblokjes voor de vrm afwezig. Dit zal voor de beoogde doelgroep geen ramp zijn, op de H310 chipset is overklokken immers niet mogelijk en het verbruik van een Intel quad core processor op stock settings is doorgaans behoorlijk bescheiden.

MSI H310I Pro

Voor grofweg hetzelfde bedrag had MSI zijn H310I Pro als concurrent voor de Prime van Asus - inmiddels is het bord niet meer verkrijgbaar. Hier vinden we veel overeenkomsten, ook het bord van MSI mist bijvoorbeeld ingebouwde draadloze netwerktechniek. Verder heeft MSI vga en hdmi weggelaten, en in plaats daarvan een displayport-connector naast de dvi-aansluiting geplaatst. Daarmee is 4k op 60 Hz uitsturen geen probleem, al zijn er dan weer weinig televisies die een displayport-aansluiting hebben. Voor monitoren geldt dat gelukkig niet en zodoende kan een scherm met hoge resolutie zonder problemen gebruikt worden mits displayport aanwezig is.

De H310I Pro heeft een iets uitgebreidere stroomvoorziening en positief is ook dat de vrm gekoeld is, waar de Asus Prime H310I-Plus het zonder koelblok moet doen. Omdat het nog steeds de H310-chipset betreft, is deze koeling nog steeds niet urgent zonder de mogelijkheid om te overklokken. Wel kunnen de snellere quad- en hexacores met een geruster hart op volle snelheid draaien, al ligt een luxere processor in combinatie met deze instapchipset niet echt voor de hand.

ASRock H370M-ITX/ac

ASRock verkoopt voor een paar tientjes meer zijn H370M-ITX/ac, zoals de naam al doet vermoeden een itx-moederbord op basis van de H370-chipset. Voor rond de 115 euro levert dit moederbord significant meer features dan de twee hiervoor besproken modellen. Zo werkt het m2.-slot op een twee keer zo hoge snelheid van pci-e 3.0 x4, is er raid-ondersteuning, krijg je in plaats van de Realtek ALC 887 de iets luxere ALC892, tellen we niet één maar twee Intel gigabit ethernetaansluitingen en een draadloze netwerkkaart in de vorm van de Intel AC3168. Dat is weliswaar niet de snelste wlan-chip met 433 Mbit per seconde, maar het is nog altijd 433 Mbit per seconde meer dan de hiervoor besproken H310-bordjes.

In de praktijk zijn deze snelheden altijd lager, maar met een goed ingesteld netwerk zal ook de overgebleven snelheid voor veel gebruikers voldoende zijn. De toevoeging van de Intel AX3168 betekent ook ondersteuning voor bluetooth 4.2, handig voor draadloze toetsenborden, muizen, gamecontrollers en headsets. Bovendien benut ASRock daadwerkelijk de voordelen van de H370-chipset boven H310 door usb 3.1 en zes sata-poorten te plaatsen, twee meer dan de hiervoor besproken borden. De ASRock H370M-ITX/ac is in deze gehele itx-vergelijking zelfs het enige bord met zes sata-aansluitingen. Nu biedt lang niet elke itx-behuizing ruimte aan zoveel harde schijven, maar voor wie een serieuze hoeveelheid opslag in een compact systeem wil, is dit wel een relevante extra. 

Verder komen we weer een koelblok op de stroomvoorziening tegen, en hoewel de H370-chipset al meer features biedt dan H310, is de mogelijkheid tot overklokken daar geen onderdeel van, waardoor de noodzaak voor deze koeling ook beperkt is. Al met al is de ASRock H370M-ITX/ac voor het geld een compleet itx-moederbord voor wie niet van plan is om te gaan overklokken, maar wel als power user graag veel mogelijkheden voor opslag en bedraad netwerk verlangt zonder daar de hoofdprijs voor hoeven te betalen.

Gigabyte Z390 I Aorus Pro WiFi

En voor wie wél wil gaan overklokken maken we de sprong naar de Z-chipsets. En Intel zou Intel niet zijn als daar een redelijke price premium bij hoort; voor de goedkoopste optie van itx-bordjes met de Z390-chipset betaal je ongeveer 180 euro. Het opvolgende moederbord betreft dan de Gigabyte Z390 I Aorus Pro WiFi. Op dit itx-bordje kan dankzij de Z-chipset dus worden overgeklokt, en gelukkig kun je dat ook zonder zorgen gaan doen dankzij een stroomvoorziening met zes fasen voor de cpu en koelblokken voor zowel de vrm als de chipset.

Verder is deze Gigabyte ook absoluut compleet te noemen dankzij de snelle Intel AC9560 wlan-chip die tot 1733 Mbit per seconde aan bandbreedte belooft en bluetooth 5.0 ondersteunt. De Realtek ALC1220 audiocodec levert bovendien significant betere geluidskwaliteit via de analoge uitgangen en er zijn twee m.2-sloten die op pci-e 3.0 x4-snelheid werken. Ook usb 3.1 is aanwezig en zelfs hdmi 2.0 is toegevoegd dankzij een extra controllerchip. De maximum hoeveelheid werkgeheugen is met 32 GB nog wel gelijk aan de voorgaande moederborden.

ASRock Z390 Phantom Gaming-ITX/ac

Vervolgens komen we op de ASRock Z390 Phantom Gaming-ITX/AC, gemiddeld 229 euro maar steeds lastiger verkrijgbaar. In de basis lijkt dit moederbord niet heel anders dan de hiervoor besproken Gigabyte Z390 I Aorus Pro WiFi, en doet qua stroomvoorziening zelfs een klein stapje terug van zes naar vijf fasen voor de cpu. Toch weet ASRock hier met enkele bijzondere features te komen die het bord zeker noemenswaardig maken. Er zijn namelijk veel meer usb 3.1 Gen2-verbindingen mogelijk – vijf in totaal – dan op de andere socket 1151-bordjes en via de geplaatste usb-c aansluiting op het i/o wordt zelfs Thunderbolt 3 ondersteund. Qua overige specificaties doet de ASRock Z390 Phantom Gaming-ITX/AC niet onder voor zijn concurrenten; hdmi 2.0, displayport 1.2, Realtek ALC1220 voor de audio met een s/pdif-aansluiting, Intel AC9560 als wlan-chip en naast een maximale snelheid van 1733 Mbit per seconde dus ook Bluetooth 5.0.

Asus RoG Strix Z390-I Gaming

Ten slotte is er voor socket 1151 nog de Asus RoG Strix Z390-I Gaming. Direct valt het geïntegreerde i/o-shield op, maar voor ruim 270 euro krijg je meer. Wie als gebruiker veel eisen aan zijn of haar systeem stelt, kan met dit bordje namelijk 64 GB werkgeheugen gebruiken, waar dat op alle hiervoor besproken modellen beperkt is tot 32 GB. Asus hernoemt de gebruikte Realtek ALC1220 audiocodec naar Supreme FX, en ook de Intel AC9560, hdmi 2.0, displayport 1.2 en tweemaal m.2 op pci-e 3.0 x4 zagen we reeds voorbij komen. Qua stroomvoorziening lijkt het bord met 10 chokes heel imposant, alleen blijkt het aantal daadwerkelijke fasen voor de cpu met vier stuks voor dit bedrag wel mager uit te vallen in vergelijking met de concurrentie. De Asus RoG Strix Z390-I Gaming weet zich dan ook niet echt te onderscheiden van de hierboven besproken borden van Gigabyte en ASRock, terwijl laatstgenoemde zich wel degelijk weet te onderscheiden dankzij de erg rijke featureset. Bovendien is de RoG Strix Z390-I Gaming bij de meeste webshops nog maar moeilijk leverbaar.